Lei�beiningar Rs�k-119 2.02.30 �tg. 8.0 �tg.dagur 11/15/2022

2.02.30 �mis s�ni - sn�kjud�r

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i
Heiti ranns�knar: Listi yfir �ll ranns�knarferli sem fjalla� er um � �essu skjali.
P�ntun: Bei�ni um s�klaranns�kn e�a Cyberlab innan LSH. Ver�: Sj� Gjaldskr�

�bending

Frumd�r, ormar og ormaegg geta fundist � �msum s�num ��rum en bl��i, saur og �vagi, af eftirfarandi �st��um:

Frumd�r og ormar s�kja marga l�kamsvefi.
Lirfuflakk sumra orma (t.d. Ascaris, Ancylostoma og Strongyloides) lei�ir �� gegnum lungu � �roskaferlinu, ��ur en �eir setjast a� � meltingarvegi.
Stundum villast ormar fr� kj�rl�ff�rum s�num og geta �eir e�a eggin fundist � �v�ntum st��um.

Leita m� a� eftirfarandi sn�kjud�rum � s�num ��rum en

Hr�ki og berkjuskol: lirfur Ascaris, Strongyloides, Ancylostoma, egg Paragonimus, scolex kr�kar Echinococcus, Entamoeba histolytica og Cryptosporidium.
Skeifugarnarsog: Strongyloides, Ancylostoma, Giardia, Cryptosporidium.
Cystur og k�li: Echinococcus granulosus. Ath. a� �� Entamoeba histolyticageti valdi� k�lum � lifur ofl. l�ff�rum, �� finnast am�bur yfirleitt ekki � sogs�ni �r k�lunum.
Beinmergur: Toxoplasma, Leishmania, Plasmodium, Trypanosoma cruzi.
M�nuv�kvi: Trypanosoma, Naegleria.
Vefjabitar �r innri l�ff�rum, meltingarvegi og h�� geta s�nt (eftir l�ff�ri): Leishmania, Toxoplasma, Schistosomaegg, Ancylostoma og Strongyloides lirfur.
�vag: Schistosoma egg (sj� �vag - Schistosoma), fyrir Trichomonas vaginalis (sj� skjal Kynf�ri - PCR fyrir Trichomonas vaginalis og Mycoplasma genitalium).

Grunnatri�i ranns�knar

S�ni eru sko�u� � sm�sj�, me� e�a �n litunar.

Faggilding

Sj� yfirlit yfir faggildar/�faggildar ranns�knir � S�kla- og veirufr��ideild

h�r.

S�nataka

S�rst�k t�masetning s�nat�ku

Ef hr�ki, �� er mikilv�gt er a� f� gott s�ni, helst teki� snemma morguns �egar mestar l�kur eru � a� f� uppgang �r berkjum frekar en munnvatn.

�l�t og �h�ld

�l�t: hreint �l�t me� utan�skr�fu�u loki.
Bl��mergur og m�nuv�kvi: �skilegt a� nota storkuvara (ef bl��ugur m�nuv�kvi).
- Nota m� �rl�ti� af EDTA, heparin e�a Natrium Citrate (ekki �ynna s�ni um of). ATH. a� ef be�i� er um m�k�bakter�uranns�kn � sama s�ni m� bara nota hepar�n.
Echinococcus leit � cystum: �skilegt a� b�ta 2-5% formal�ni � s�ni til a� drepa smitefni� (s�ni �ynnt til helminga me� formal�nlausninni).
Vefjabitar: Ef s�ni er l�ti� og kemst ekki tafarlaust � S�klafr��ideild m� setja 2-3 dropa af saltvatni � glasi� til a� hindra upp�ornun s�nis, en ekki svo miki� a� �ynning ver�i � s�ni; ekki setja s�ni � grisju. ATH. ekki setja vefjabita � formal�n e�a annan festiv�kva!

Ger� og magn s�nis

V�kvar: allt a� 30 ml

Beinmergur: N�gilegt magn til a� strj�ka � gler (minnst 100 �l)

Vefjabitar: 2mm - 5 cm � �verm�l. Vi� leit a�

Leishmania

spp, er best a� taka vefjabita �r ja�ri s�rs og senda � vefjameinafr��iranns�kn.

L�sing s�nat�ku

Flest s�ni eru tekin eins og venja er fyrir vi�komandi l�ff�ri og s�nategund.
Hydatid cysta: Hafa ber � huga a� Echinococcus lirfur � v�kvanum eru smitandi. Ef hann kemst � a�l�ga vefi vi� �stungu e�a a�ger� er h�tta � anaf�lakt�sku losti og �tbrei�slu s�kingar.
H��s�king og grunur um Leishmania: best er a� f� sog og skaf �r hinu s�kta sv��i.
- Hreinsa h�� me� s�tthreinsandi efni og l�ta �orna.
- Draga 0.1-0.2 ml af dau�hreinsu�u �s�t�n�sku saltvatni � sprautu og stinga n�linni � sk� � s�rbotn e�a br�n.
- Soga vefjav�kva upp � sprautu � me�an n�lin er hreyf� varlega � hringi inn� s�rinu. Setja innihald sprautu � hreint �l�t (sbr. ofar) og senda � ranns�knastofu.
- Til a� f� skaf �r sv��inu m� deyfa �a� me� sta�bundinni deyfingu, og s��an skafa yfirbor� s�rbotnsins. Skafi� er sett � 0.1-0.2 ml af dau�hreinsu�u �s�t�n�sku saltvatni og sent � ranns�knastofuna.
�rugg losun s�nat�kuefna og �halda

Sending og geymsla

Merking, fr�gangur og sending s�na og bei�na

�tfylling bei�na, merking, fr�gangur og sending s�na

Geymsla ef bi� ver�ur � sendingu

Geymsla - sending: Sendist � ranns�knastofu < 24 klst.

Geymist � k�li ef t�f ver�ur � sendingu, me� eftirfarandi undantekningum: Vi� grun um am�bus�kingu � m�nuv�kva e�a

Trypanosoma

s�kingu skal geyma vi� stofuhita.

Flutningskr�fur

M� flytja vi� stofuhita.

Ni�urst��ur

Svar

Svar f�st < 24 klst � virkum d�gum.

T�lkun

Sn�kjud�rin sem talin eru upp � "�bending" teljast �ll meinvaldandi. Sum valda �� venjulega litlum einkennum (d�mi: ormar) e�a eru ekki vi�urkenndir sj�kd�msvaldar � �kve�num l�ff�rum (d�mi:

Cryptosporidium

spp. � �ndunarf�rum). �ess vegna �arf a� t�lka ni�urst��ur �t fr� sn�kjud�ri sem fannst og einkennum sj�klings.

Heimildir

Manual of Clinical Microbiology. ASM Press, Washington D.C.
Amy L. Leber. Clinical Microbiology Procedures Handbook. ASM Press, Washington D.C.
Van der Meide et al. Quantitative Nucleic Acid Sequence-Based Assay as a New Molecular Tool for Detection and Quantification of Leishmania Parasites in Skin Biopsy Samples. J Clin Microbiol 2005; Vol. 43:5560–5566

2.02.30 �mis s�ni - sn�kjud�r

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi