Sýnataka úr einstaklingi með grunað eða staðfest COVID-19 smit.

Skjal um rannsókn á COVID-19 (SARS-CoV-2) hjá Sýkla- og veirufræðideild.

Við sýnatökur skal viðhafa ítrustu smitgát
Nota skal eftirfarandi hlífðarbúnað:

• Veiruhelda hlífðargrímu (FFP2)
• Hlífðargleraugu
• Einnota hanska við umönnun og vandaða handhreinsun með handspritti (og/eða handþvotti) þegar hanskar eru teknir af.
• Nota langerma hlífðarslopp/svuntu við umönnun og meðferð.
• Ganga tryggilega frá notuðum hlífðarbúnaði í poka sem er lokað og má fara í almennt sorp.

Sýkingavarnir fela í sér að smitleið sýkils er rofin á milli manna.

• COVID-19 - sýkingavarnir
• Hlífðarbúnaður COVID-19
• Handhreinsun með handspritti
• Handhreinsun með vatni og sápu
• Hanskanotkun

Merking sýna

• Sýnaílát eru merkt með nafni og kennitölu sjúklings, eða dulkóða ef það á við.
• Ekki má líma merkimiða yfir strikamerkingar eða upplýsingar um fyrningardag ílátsins.
• Límmiðar með strikamerkjum úr rafrænum beiðnakerfum eru látnir snúa þannig á íláti að hægt sé að skanna strikamerkið. Á blóðsýnaglösum þarf upphaf nafns sjúklings að vera næst tappanum.
• Vefjasýni eru merkt með tegund sýnis og hvort sýnið sé ferskt eða í formalíni.
• Vökvar til frumurannsóknar eru merktir með tegund sýnis og eru íblandaðir vökvar teknir fram.
• Gler til frumurannsóknar eru merkt með nafni og/eða kennitölu sjúklings og því hvort þau eru fixeruð (F) eða loftþurrkuð (L).
• Sýni sömu gerðar, í sams konar íláti en frá mismunandi stöðum líkamans eru aðgreind með tegund sýnis, sýnatökustað eða raðnúmeri sýnis.

Vanti persónuauðkenni sjúklings á beiðni og/eða sýnaílát áskilja deildir sér rétt til að vísa sýni frá. Sjá nánar í skjali: Útfylling beiðna, merking, frágangur og sending sýna

Öndunarfærasýni:
• Frá efri öndunarvegum: Háls- og nefkoksstrok.
• Frá neðri öndunarvegum: Barkasog, barkaskol eða berkjuskol, (hrákasýni).
Blóðsýni:
Bráða- og afturbatasýni að nokkrum vikum liðnum. Til greiningar á mótefnum þegar greiningarpróf hafa verið þróuð.
• Heilblóð/sermi og EDTA-blóð í þar til gerð glös (rauður og fjólublár tappi).

• Háls- og nefkoksstrok: Veiruleitarpinni (Sigma VCM-pinni, sjá mynd)
• Berkjuskol, barkaskol eða barkasog: Nokkrir ml. í dauðhreinsað glas.

  

• Blóðsýni:
  Þegar blóðsýni er tekið úr einstaklingum í einangrun má ekkert sem fer inn í stofuna, fara út af henni aftur s.s. ef farið er inn með aukaglös, stasa eða eitthvað annað þá þarf að skilja það eftir inni.
  
  Sjá nánar um sýnatökur í skjölum deilda:
  COVID-19 Verklag á Rannsóknarkjarna
  COVID-19 Verklag á Bráðamóttöku í Fossvogi
  Verklag við móttöku sjúklings á göngudeild COVID 19 teymis.pdf

  Blóðtaka - leiðbeiningar
  Blóðtaka úr miðbláæðalegg - leiðbeiningar
  Blóðsýnataka úr blóðskilunarlegg


Leiðbeiningar um sýnatökur eru í kafla 2.03 í Gæðahandbók og í þjónustuhandbók Rannsóknaþjónustu.

Örugg losun sýnatökuefna og áhalda

Merking, frágangur og sending sýna og beiðna

Sjá: Útfylling beiðna, merking, frágangur og sending sýna

• Takið fram í ástæðu sýnatöku að óskað sé eftir greiningu á COVID-19. Skráið símanúmer beiðanda á beiðni.
• Gætið þess að sýnaglös séu vel lokuð og í sýnaplasti og ytra umslagi. Sendingarflokkur sýna er UN 3373 (category B).
• Sýnaflutningar með rörpósti frá Bráðamóttöku: Sýni frá sjúklingum með staðfesta COVID19 sýkingu og sterkan grun um COVID19 sýkingu fara ekki í rörpóst.

Sjá nánar um notkun og merkingu plastvasa fyrir sýni.

• Bakteríur: H. influenzae, N. meningitides, Salmonella spp, S. pneumoniae, sveppir (allir nema Coccidioides)
• Veirur: enteroveirur, influensuveirur A og B, COVID-19 (SARS-CoV-2)
• Öll sjúklingasýni sem eru mögulega smitandi, sermi þar með talin, nema talið sé að þau geti innihaldið ákveðnar veirur sbr.viðauka um flokk A.
  

Sjá nánar um sendingu lífsýna og smitefna og er þar t.d. kafli um pökkun smitefnis í flokki B UN 3373.

Sýni flutt innan Landspítala og í beinum boðsendingum
1. Gengið er úr skugga um að sýni hafi verið tekið eins og lýst er í þjónustuhandbók Rannsóknaþjónustu.
2. Þess er gætt að sýnaílát sé vel lokað.
3. Mengist ílát að utan er sýnið sett í nýtt ílát ef tök eru á, en annars er ílátið sótthreinsað vel að utan áður en það er sent.
4. Gengið er úr skugga um að merkingum á sýni og beiðni beri saman.
5. Sýnið og ef við á beiðnin er sett í til þess gerða plastvasa, í sitthvort hólfið og vasinn merktur eins og lýst er í leiðbeiningum um notkun og merkingu plastvasa fyrir sýni.
6. Við sendingu áhættusýna er fylgt leiðbeiningunum Sending lífsýna með mögulegu smitefni af flokki A innan Landspítala

Sumar deildir nota sérstök flutningsbox við flutning á sýnum innan Landspítala.

Sýni utan Landspítala í flugi eða pósti
1. Gengið er úr skugga um að sýni hafi verið tekið eins og lýst er í þjónustuhandbók Rannsóknaþjónustu.
2. Þess er gætt að sýnaílát sé vel lokað.
3. Mengist ílát að utan er sýnið sett í nýtt ílát ef tök eru á, en annars er ílátið sótthreinsað vel að utan áður en það er sent.
4. Gengið er úr skugga um að merkingum á sýni og beiðni beri saman.
5. Fylgt er leiðbeiningum um sendingu smitefnis.
6. Frosin/kæld sýni eru send í frauðkössum með þurrís eða kælikubb. Frauðkassar og kælikubbar eru sendir til baka sé þess óskað.

Viðbótaratriði ef sýni er flutt á ís - Vefjasýni
1. Smærri vefjasýni eru sett í lokað ílát og það sett ofan í annað ílát með ís.
2. Stærri skurðstofusýni eru sett í plastpoka og hann settur ofan í fötu með ís.
3. Ytri umbúðir þurfa að vera með þéttu loki.
4. Ytri og innri umbúðir eru merktar með persónuauðkennum sjúklings og tegund líffæris.
5. Setja má mörg smærri ílát frá sama sjúkling ofan í söma fötuna með ís.
6. Það er misjafnt eftir tegund vefjasýnisins hvernig gengið er frá smærri sýnunum í innra ílátið sjá þjónustuhandbók Rannsóknaþjónustu.

Athugið að sendandi er ábyrgur fyrir því að frágangur sýnis sé réttur.
Lekt ílát og/eða illa frágengið sýni getur smitað sendla og annað starfsfólk sem handleika sýnið.
Ef frágangur sýnis er óviðunandi áskilja deildir sér rétt til að farga því.