Lei�beiningar Rvei-007 2.02.94 �tg. 10.0 �tg.dagur 05/14/2024

2.02.94 Varicella zoster (VZV, hlaupab�la)

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i

Heiti ranns�knar:

Kjarns�rum�gnun (PCR)

Veirur�ktun

. M�tefnam�ling (IgG og IgM).

Samheiti:

Hlaupab�la (varicella-zoster). Ristill (herpes-zoster). Chickenpox. Shingles.

P�ntun:

Bei�ni um veiruranns�kn

, e�a Rafr�nt bei�na- og svarakerfi:

Cyberlab

innan LSH.

Ver�:

Sj�

Gjaldskr�r

�bending

Veldur hlaupab�lu (varicella) vi� frums�kingu og ristli (zoster) vi� endurvakningu.
Fylgikvillar hlaupab�lu og ristils geta veri� s�king � augum, lungum og mi�taugakerfi.
Endurvakning getur veri� �n �tbrota (zoster sine herpete).
M�tefnam�ling til a� kanna �n�mi gegn VZV

Grunnatri�i ranns�knar

Oftast er leita� a� erf�aefni veirunnar (PCR), en einnig eru m�ld IgM og IgG m�tefni.

S�nataka

S�rst�k t�masetning s�nat�ku

T�masetningu �arf a� meta � hverju tilviki. Veiruleit � stroks�ni er v�nlegust � upphafi �tbrota. M�tefnam�ling getur komi� til greina seint � sj�kd�msferli, e�a me� samanbur�i � br��a- og batas�ni, og ber �� a� taka br��as�ni sem allra fyrst.

Ger� og magn s�nis

Stroks�ni fr� h��, kynf�rum, augum e�a �ndunarf�rum: Veiruleitarpinni
Bl��s�ni (m�tefnam�ling): Heilbl�� me� geli (rau�ur tappi me� gulri mi�ju) e�a �n gels (rau�ur tappi me� svartri mi�ju) ≥ 4 ml
M�nuv�kvi: Dau�hreinsa� glas (nr. 2 e�a 3) ≥1 ml

L�sing s�nat�ku

H��strok - s�nataka

�ndunarf�rastrok - s�nataka

Augnstrok - s�nataka

Bl��taka

M�nu�stunga

�j�nustub�k Ranns�knarsvi�s

�rugg losun s�nat�kuefna og �halda

Sending og geymsla

Merking, fr�gangur og sending s�na og bei�na

Sj�:

�tfylling bei�na, merking, fr�gangur og sending s�na

Geymsla ef bi� ver�ur � sendingu

� k�li.

Flutningskr�fur

M� flytja vi� stofuhita vi� e�lilegan sendingart�ma.

Me� fyrstu fer�.

Ni�urst��ur

Svar

PCR: 1-2 virkir dagar.

M�tefnam�lingar

Endanlegs svars m� v�nta u.�.b. viku eftir a� s�ni berst.

T�lkun

PCR: J�kv�tt PCR pr�f sta�festir a� veira e�a erf�aefni hennar er til sta�ar � s�ninu. � upphafi s�kingar getur veri� varasamt a� treysta neikv��um ni�urst��um �r PCR.

M�tefnam�lingar: Vi� frums�kingu myndast b��i IgM og IgG m�tefni.

IgM m�tefni e�a h�kkun m�tefna milli s�na benda til yfirstandandi e�a n�legrar s�kingar. IgG m�tefni og engin m�lanleg IgM m�tefni benda til eldri s�kingar e�a b�lusetningar.

S�rfr��il�knar veiruranns�kna meta ��rfina fyrir t�lkun ni�ursta�na.

Heimildir

2.02.94 Varicella zoster (VZV, hlaupab�la)

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi