Lei�beiningar LSH-3027 3.02.02 �tg. 1.0 �tg.dagur 05/30/2024

3.02.02 �r�� - lyf og �r��

Tilgangur

A� lei�beina vi� lyfjanotkun hj� sj�klingum �

�r��

i og �eim sem eru � �h�ttu fyrir �r��i.

Hver framkv�mir og hven�r

L�knir og/e�a kl�n�skur lyfjafr��ingur vi� komu sj�klings � deild �egar grunur er um �r��.

Framkv�md

Lyfjame�fer� vi� �r�leika � �r��i

Engin lyfjame�fer� er til vi� �r��i. H�gt er a� gefa lyf vi� �r�leikaeinkennum � �r��i, en �a� er aldrei fyrsta val. Ef gefa � sefandi lyfjame�fer� er m�lt me� a� halda sk�mmtum eins l�gum og h�gt er og gefa lyfi� � stuttan t�ma, a� h�marki sj� daga.

Lyf eru ekki fyrsta val vi� �r�leika � �r��i. Einungis � a� gefa lyf vi� �r�leikaeinkennum ef einstaklingur er h�ttulegur sj�lfum s�r e�a ��rum.

�bending

Sj�klingur s�nir �gnandi tilbur�i.
R�fur �r s�r �hluti e�a er sj�lfum s�r ska�legur.
Ofskynjanir og ranghugmyndir sem valda hr��slu, kv��a e�a angist.

Fr�bending

Sj�klingur r�far um en truflar ekki a�ra.
Sj�klingar me� utanstr�tueinkenni (parkinsonism) mega ekki f� lyf me� extrapyramidal verkun svo sem Haloperidol.

Lyfjafyrirm�li

Ef gefa �arf lyf � f�stum lyfjagjafat�mum e�a eftir ��rfum vi� �r�leikaeinkennum er

a�eins einu lyfi �v�sa� � senn og

lyfjame�fer� metin daglega, �st��ur

skr�

�ar og einkenni metin me�

DOS

Lyfjame�fer� vi� �r�leikaeinkennum � �r��i

Lyf	Lyfjaflokkur	Skammtar*	Gjafalei�	Sl�ving	Athugasemdir
Haloperidol**	1. kynsl��ar ge�rofslyf	U: 0,25 - 0,5 mg H: 3 mg	Um munn og � v��va	+	Fyrsta val. Mest reynsla � �r��i.
Quetiapine	2. kynsl��ar ge�rofslyf	U: 12,5 mg H: 50 mg	Um munn	++/+++	M� nota � Parkinsonisma
Risperidon	2. kynsl��ar ge�rofslyf	U: 0,25 - 0,5 mg H: 3 mg	Um munn, undir tungu og � v��va	+	Svipu� virkni og Haloperidol
Olanzapine	2. kynsl��ar ge�rofslyf	U: 2,5 - 5 mg H: 20 mg	Um munn og � v��va	++	Lyfjagjafalei� um munn virkar minna en � v��va til a� sl� � einkenni
Lorazepam	Benzodiazepine	U: 0,25 – 0,5 mg H: 2 mg	Um munn, � v��va og � ��	++++	Nota� � �r��i tengt lyfja- og �fengisfr�hv�rfum e�a ef sj�klingur er me� fr�bendingar fyrir ge�rofslyfjanotkun
Oxazepam	Benzodiazepine	U: 5 mg H: 30 mg	Um munn	++++	Nota� � �r��i tengt lyfja- og �fengisfr�hv�rfum e�a ef sj�klingur er me� fr�bendingar fyrir ge�rofslyfjanotkun

U = Upphafsskammtur, H = H�marksskammtur � s�larhring

* Skammtur er mi�a�ur vi� fullor�inn sj�kling. Ef um aldra�an sj�kling er a� r��a er m�lt me� a� gefa l�gri skammta.

**Skammt�ma lyfjagj�f me� haloperidol:
Ef sj�klingur er �rv�ntingarfullur, me� ofskynjanir, ranghugmyndir e�a er �r�legur og � h�ttu � a� ska�a sig og/e�a a�ra og tilraunir til a� r�a sj�kling hafa ekki skila� �rangri.

Oft n�gir 2-4 daga me�fer�, helst styttri en viku, nota sem l�gsta skammta.
Fr�bendingar eru utanstr�tueinkenni (extrapyramidal), lengt QT-bil og fleira.
Ef me�fer� er gefin endurteki� er �skilegt a� taka hjartal�nurit og �tiloka j�nefnatruflanir.

Svefn og svefnlyf

Eftirfarandi m� a� hafa � huga var�andi svefnvanda og �r��:

Sty�ja vi� heilbrig�a svefnr�t�nu og b�ta svefn � sj�krah�si.
For�ast sl�vandi svefnlyf vegna h�ttu � byltu og �vanabindingu.
H�gt er a� gefa sj�klingi 2 mg – 5 mg af melatonini fyrir svefn � me�an d�gurvilla stendur yfir.
Langt�manotkun svefnlyfja sem geta veri� ska�leg, s�rstaklega eldra f�lki.
Svefn- og r�andi lyf geta jafnvel �tt undir �r��.

Lyf sem �ta undir �r��

Eftirfarandi tafla er �r kl�n�sku lei�beiningunum:

Kl�n�skar lei�beiningar um greiningu, forvarnir og me�fer� vi� �r��i

. Uppl�singar �r �essari t�flu m� nota til a� meta hvort lyf s�u ors�k �r��s.

Lyfjar�ni kl�n�sks lyfjafr��ings

M�lt er me� a� leita a�sto�ar vi� yfirfer� � lyfjalista sj�klings hj� kl�n�skum lyfjafr��ingi ef eitt e�a fleiri eftirfarandi atri�i eiga vi� sj�kling:

Er � aukinni h�ttu � �r��i vegna aldurs, heilabilunar e�a n�legs beinbrots.
Er � fj�llyfjame�fer�.
Er fj�lveikur.
Ef inngrip til a� laga undirliggjandi orsakir hafa ekki skila� �rangri.
Ef grunur er um a� �r�� s� lyfjatengt e�a vegna lyfjafr�hvarfa.

Ef �ska� er eftir �essari �j�nustu er h�gt a� hafa samband vi� kl�n�skan lyfjafr��ing � vi�komandi deild e�a hj� Mi�st�� lyfjauppl�singa � spjallr�s � Heilsug�tt (R��g. lyfjafr��ingur. Mi�st�� lyfjaupp.) e�a � s�ma: 825 3525.

Heimildir

NHS UK - 278FM.4 PREVENTION, DIAGNOSIS AND MANAGEMENT OF DELIRIUM IN OLDER PEOPLE. 2022. S�tt af: https://www.bucksformulary.nhs.uk/docs/Guideline_278FM.pdf
NICE UK: Delirium: prevention, diagnosis and management in hospital and long-term care. 2023. S�tt af: https://www.nice.org.uk/guidance/cg103
SIGN 157 Risk reduction and management of delirium, A national clinical guideline. 2019. Healthcare Improvement Scotland. S�tt af: https://www.sign.ac.uk/media/1423/sign157.pdf
Regional geriatrics program of Toronto Canada: Considerations for preventing and managing delirium in older adults during the Covid-19 pandemic, across the care continuum. 2020: S�tt af: https://www.rgptoronto.ca/wp-content/uploads/2020/04/COVID-19-Prevention-and-management-of-delirium-in-older-adults.pdf
Marcantonio E.R. (2017). Delirium in Hospitalized Older Adults. The New England journal of medicine, 377(15), 1456–1466. https://doi.org/10.1056/NEJMcp1605501
Kassie, G. M., Kalisch Ellett, L. M., Nguyen, T. A., & Roughead, E. E. (2017). Current practice and opinions of hospital pharmacists regarding their role in the screening, prevention and treatment of delirium. International journal of clinical pharmacy, 39(6), 1194–1200. https://doi.org/10.1007/s11096-017-0547-y

Fara aftur � verklagsreglu:

�r�� - mat, forvarnir og me�fer�

3.02.02 �r�� - lyf og �r��

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi