3.02.01.03 Óráð - greining á orsökum
Prentvæn útgáfa fyrir vef á pdf formi
Tilgangur
Að lýsa verklagi við greiningu á orsökum óráðs.
Framkvæmd
Sjúkrasaga
Farið er yfir:
- hvort sé saga um nýlega breytingu á vitrænni getu
- bráð veikindi,
- nýlegar lyfjabreytingar
- neysla eða saga um misnotkun áfengis eða slævandi lyfja
Líkamsskoðun
- Lífsmörk eru mæld (hiti, hjartsláttartíðni, blóðþrýstingur, súrefnismettun, öndunartíðni, notkun á súrefni, meðvitundarástand (AVPU))
- Blóðsykur er stixaður
- Metið hvort brottfallseinkenni við taugaskoðun séu til staðar
- Metið hvort teikn eru um þurrk, bjúg, sýkingu, kviðverki, þvag-eða hægðateppu eða sega í djúpum bláæðum
Áhættuþættir og orsakir
Oftast eru samverkandi grunn-áhættuþættir og orsakaþættir, ef eru margir áhættuþættir þarf lítið viðbótaráreiti.
Áhættuþættir:
- Heilabilun / langvinnir heilasjúkdómar (parkinson-sjúkdómur, heilaæðasjúkdómur, þunglyndi)
- Fyrri saga um óráð
- Alvarlegir langvinnir sjúkdómar
- Sjónskerðing
- Heyrnarskerðing
- Vökvaskortur
- Vannæring
- Færniskerðing
- Áfengismisnotkun
- Hár aldur
Orsakir/útleysandi þættir:
- Lyf – róandi-og svefnlyf, ópíóíðar, lyf með andkólvirkar aukaverkanir, þríhringlaga þunglyndislyf, geðrofslyf, andhistamínlyf, hjartsláttartruflanalyf, parkinsonslyf, flogaveikilyf, litíum, sykursterar, H2-blokkar, bólgueyðandi gigtarlyf o.fl. Nánar um lyf í klínískum leiðbeiningum.
- Bráðir sjúkdómar s.s. sýkingar, hjartadrep, nýrnabilun og öndunarbilun.
- Sjúkdómar í miðtaugakerfi s.s. drep, blæðingar, æxli og heilahimnubólga.
- Efnaskiptaraskanir - hypónatremía, hypernatremía, hyperkalsemía, raskanir á sýru- og basajafnvægi, hár blóðsykur og truflun á starfsemi skjaldkirtils. Vökvaskortur eða vannæring (muna tíamínskort).
- Áfengis- og/eða lyfjafráhvarf.
- Nýtt beinbrot.
- Sumar aðgerðir, m.a. æða-og brjóstholsaðgerðir.
- Hreyfiskerðing.
- Þvag- og/eða hægðateppa. Þvagleggur. Fjötrar. Breytingar í umhverfi. Svefntruflanir. Sársauki. Andlegt álag.
Sjá auk þess umfjöllun um áhættuþætti í klínískum leiðbeiningum.
Rannsóknir
Metið er í hverju tilviki hvaða rannsóknir er viðeigandi að gera og er tekið tillit til alvarleika einkenna og vísbendingum úr sögu og skoðun.
Rannsóknir sem búið er að framkvæma eru yfirfarnar.
Blóð- og þvagrannsóknir sem getur verið viðeigandi að gera:
- Blóðhagur, natríum , kalíum, kalsíum, kreatínin, glúkósi, CRP, þvagskoðun og smásjárskoðun
- Eftir atvikum: ALAT/ALP, albumin, TNT, serum þéttni ákveðinna lyfja, lyfjaleit í þvagi, TSH, kortisól, B-12, fólat, blóðgös, blóðræktun, þvagræktun og önnur sýklaræktun ef grunur er um sýkingu.
Myndgreiningarrannsóknir sem getur verið viðeigandi að gera:
- Röntgen lungu
- TS-heili eða í völdum tilvikum SÓ-heili, sérstaklega ef ný brottfallseinkenni, grunur um höfuðáverka, þekkt krabbamein sem gæti meinverpst til heila eða ef engin skýring finnst á óráði.
Aðrar rannsóknir:
- Hjartalínurit
- Mænuástunga ef grunur um heilahimnu- eða heilabólgu.
- Heilalínurit ef grunur um flog og í völdum tilfellum til að greina geðsjúkdóma frá óráði.