Lei�beiningar Rs�k-333 2.02.40 �tg. 7.0 �tg.dagur 11/24/2022

2.02.40 �ndunarf�ri - Barnaveiki

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i
Heiti ranns�knar: S�ni fr� h�lsi, nefkoki og/e�a h�� (s�kingu e�a s�ri) - Barnaveikir�ktun
Samheiti: Corynebacterium diphtheriaer�ktun
P�ntun: Bei�ni um s�klaranns�kn e�a Cyberlab innan LSH. Ver�: Sj� Gjaldskr�

�bending

Grunur um barnaveiki. Vinsamlega tilkynni� s�kladeild ef grunur er um barnaveiki hj� sj�kling �ar sem s�rst�k atri�i gilda um s�nat�ku og �ti til greiningar.

Grunur um a� einstaklingur beri barnaveikibakter�una,

Corynebacterium diphtheriae

og s� smitandi.

Corynebacterium diphtheriae

bakter�an finnst eing�ngu hj� m�nnum. H�n sest yfirleitt a� � h�lsinum en getur l�ka s�kt s�r. Bakter�an getur valdi� sl�mri h�lsb�lgu, einkennandi er hv�tleit sk�n sem n�r mislangt ni�ur � �ndunarf�rin. Bakter�an gefur fr� s�r sterkt eiturefni sem b�lir eggjahv�tuframlei�slu � frumum spend�ra. Eitri� hefur �hrif � allar frumur l�kamans, en einkennin eru oftast mest fr� hjarta, taugum og n�rum. �ndunarf�ras�kingin getur veri� banv�n, en �a� eru a� jafna�i �hrif �essa eiturs sem bana sj�klingum. Erf�aefni eitursins berst � bakter�una me� bakter�uveirum (bacteriophages), en einungis s�ktar bakter�ur gefa fr� s�r eitur.

Me�fer� vi� s�kingu er m�teitur, sem virkar einungis � eitri� ��ur en �a� kemst inn � frumur og �v� er mikilv�gt a� gefa �a� sem fyrst. A� auki eru gefin s�klalyf til a� hindra a� eitur myndist, l�kna sta�bundnu s�kinguna og hindra smit. Yfirleitt er m�lt me� penisill�ni og erythromycini.

H�gt er a� bera barnaveikibakter�una � h�lsinum �n �ess a� veikjast.

Tv�r n�skyldar tegundir,

Corynebacterium ulcerans

og � minna m�li

Corynebacterium pseudotuberculosis

geta mynda� samskonar eitur og

Corynebacterium diphtheriae.

B��ar s�kja a�allega �nnur d�r en menn.

Corynebacterium ulcerans

er �� vel �ekkt sem s�kingavaldur hj� m�nnum og getur valdi� svipu�um s�kingum og

C. diphtheriae:

h�lsb�lgu me� sk�n og

s�ras�kingum.

Corynebacterium pseudotuberculosis

veldur mun sjaldnar s�kingum hj� m�nnum

, og �� helst granulomatous lymphadenitis hj� b�ndum og d�ral�knum.

Barnaveikitilfelli skal tilkynna til s�ttvarnal�knis.

Grunnatri�i ranns�knar

Leita� er a�

Corynebacterium diphtheriae

�samt

C. ulcerans

C. pseudotuberculosis

(��tt �l�klegt s� a� s��astnefnda bakter�an greinist)

. R�ktist einhverjar �essara bakter�a �arf a� senda ��r utan til a� kanna hvort ��r myndi eitur.

Faggilding

Sj� yfirlit yfir faggildar/�faggildar ranns�knir � S�kla- og veirufr��ideild

h�r.

S�nataka

�l�t og �h�ld

Bakter�ur�ktunarpinni sj�

�tfylling bei�na, merking, fr�gangur og sending s�na

Ger� og magn s�nis

Stroks�ni fr� s�ktu sv��i

L�sing s�nat�ku

Vi� grun um barnaveiki er st�fum bakter�ur�ktunarpinna stroki� � s�kt sv��i, gjarna � grennd vi� sk�n e�a undir sk�n. S�ni fr� fleiri en einum sta� auka l�kur � greiningu bakter�unnar. Vi� grun um a� einstaklingur beri barnaveikibakter�una skal taka nefkoksstrok,

sj� lei�beiningar.

Vi� grun um h��s�kingu er teki� strok fr� h�� (s�kingu e�a s�ri), nefkoki og h�lsi.

�rugg losun s�nat�kuefna og �halda

Sending og geymsla

Merking, fr�gangur og sending s�na og bei�na

�tfylling bei�na, merking, fr�gangur og sending s�na

Geymsla ef bi� ver�ur � sendingu

S�ni skal helst senda strax, annars skal �a� geymt � k�li e�a stofuhita mest � einn s�larhring.

Flutningskr�fur

M� flytja vi� stofuhita.

Ni�urst��ur

Svar

Neikv�tt svar berst eftir 3 daga, j�kv�tt svar g�ti teki� lengri t�ma. S� grunur um a� s�ni� s� j�kv�tt er hringt til sendanda.

T�lkun

J�kv��a r�ktun skal alltaf taka alvarlega �ar sem bakter�an er ekki hluti e�lilegs bakter�ugr��urs.

Barnaveikitilfelli skal tilkynna til s�ttvarnal�knis skv.

regluger� nr 221/2012

um sk�rsluger� vegna s�ttvarna.

Heimildir

Jorgensen JH, Pfaller MA og f�l. Manual of Clinical Microbiology. ASM Press, Wasington D.C.
Amy L. Leber og f�l. Clinical Microbiology Procedures Handbook. ASM Press, Wasington D.C.

2.02.40 �ndunarf�ri - Barnaveiki

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi