Lei�beiningar Rs�k-074 2.02.23 �tg. 9.0 �tg.dagur 05/10/2023

2.02.23 Saur - Clostridioides (Clostridium) difficile leit

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i
Heiti ranns�knar: Saur - Clostridioides difficileleit
Samheiti:
P�ntun: Bei�ni um s�klaranns�kn e�a Cyberlab innan LSH. Ver�: Sj� Gjaldskr�

�bending

Ranns�knin er �tlu� til greiningar �

Clostridioides difficile

� saurs�num fr� sj�klingum me� ni�urgang.

A�eins skal framkv�ma ranns�knina � saurs�num fr� sj�klingum me� ni�urgang (�forma�ar e�a flj�tandi h�g�ir

3x � dag � a.m.k. 1-2 daga). � vissum tilvikum, t.d. ef sterkur grunur er um

C. difficile

s�kingu, er �� st��ulaust a� b��a me� a� senda s�ni.

Ef grunur er um

C. difficile

s�kingu �n ni�urgangs (t.d. ef ileus er til sta�ar) m� reyna a� framkv�ma pr�fin � enda�armsstroki e�a formu�um saur, en �v�st er �� hvort h�gt s� a� treysta neikv��ri ni�urst��u. �a� getur �v� �urft a� greina sj�kd�minn me� ��rum h�tti (t.d. ristilspeglun).

Athugi� a� ranns�knin � ekki vi� til a� sta�festa �rangur me�fer�ar ("test of cure"). S�kingin telst gengin yfir �egar ni�urgangur er ekki lengur til sta�ar, en sj�klingar geta skili� �t

C. difficile

spora og jafnvel tox�n svo vikum skiptir eftir �a�.

M�gulegar vi�b�tarranns�knir:

Saur - almenn ranns�kn

Saur - sn�kjud�r

Undirsta�a ranns�knar

Ekkert

eitt pr�f er til � dag sem greinir

C. difficile

s�kingu me� n�gilegu n�mi og s�rt�ki. Ranns�knin er �v� framkv�md � tveimur �repum, skv al�j��legum lei�beiningum:

Greining tox�n-gens

C. difficile

� saur:

EntericBio

C. difficile

er h�lfsj�lfvirk a�fer� til a� greina erf�aefni cytotoxin B (tcdB) gensins �

Clostridioides difficile.

Ranns�knin greinir tilvist gensins, en segir ekki til um hvort �a� s� tj��.

Greining eiturefnis (tox�ns)

C. difficile

� saur:

S�ni sem eru j�kv�� fyrir tox�ngeni

C. difficile

fara � framhaldinu (samd�gurs, e�a n�sta virka dag) � Clostridioides difficile tox�n A og B - ELISA ranns�kn

til a� greina m�gulega tox�nmyndun.

C. difficile

bakter�an er Gram j�kv��ur, staflaga, sporamyndandi, loftf�linn t�kif�riss�kill, en um 3-7% heilbrig�ra fullor�inna einstaklinga og um 60-70% heilbrig�ra n�bura og ungbarna bera bakter�una � saur einkennalaust. Ranns�knir hafa s�nt a� allt a� 20-40% inniliggjandi sj�klinga � sj�krah�sum geta veri� s�kla�ir me� bakter�unni, en dvalargr� (sporar) bakter�unnar lifa lengi � umhverfinu og h�n er mikilv�g ors�k meltingarf�ras�kinga sem �unnar eru � sj�krah�sum. A�al�h�ttu��ttur

C. difficile

s�kingar er s�klalyfjanotkun, en vi� s�klalyfjagj�f raskast e�lileg �armafl�ra og bakter�an f�r t�kif�ri til a� fj�lga s�r og mynda eiturefni (

e. toxin).

A�rir �h�ttu��ttir eru me�al annars notkun magas�ruhemjandi lyfja, dv�l � sj�krah�si e�a dvalarheimili, h�r aldur, �n�misb�ling og a�rir undirliggjandi sj�kd�mar. Einkenni s�kingar eru ni�urgangur, kvi�verkir og stundum hiti, en � alvarlegri tilvikum getur s�king leitt til s�ndarhimnuristilb�lgu (

e. pseudomembranous colitis

) og einstaka sinnum sv�sinnar ristilb�lgu me� garnast�flu, ristilrofi og jafnvel dau�a.

Clostridioides difficile

er algengasta ors�k ni�urgangs af v�ldum s�klalyfja ("Antibiotic Associated Diarrhoea", AAD), en fleiri �rverur, s.s.

C. perfringens, Staphylococcus aureus, Klebsiella oxytoca, Candida

spp. og

Salmonella

spp. hafa einnig veri� bendla�ar vi� hann.

Meinvirkir stofnar

C. difficile

framlei�a tvenns konar eiturefni: enterotox�n A (

tcdA

gen) og cytotoxin B (

tcdB

gen). Flestir �essara stofna bera b��i genin en sumir bera eing�ngu

tcdB.

Eiturefnin valda sl�mh��arskemmdum, v�kvaseytingu og b�lgu � ��rmum. Sumir stofnar bera

auk �ess st�kkbreytingu �

tcdC

geni, sem vanalega b�lir eiturefnamyndun, en st�kkbreytingin tengist alvarlegri s�kingu me� margfaldri eiturefnamyndun. �essi st�kkbreyting er notu� sem au�kenni (

e. marker

)

fyrir "hypervirulent" stofninn 027/NAP1/B1, sem l�st hefur veri� � alvarlegum h�ps�kingum erlendis.

S�nataka

�l�t og �h�ld

Dau�hreinsa� saurs�nat�kuglas me� e�a �n flutnings�tis (Cary-Blair) og �fastri skei� � lokinu, sem er utan�skr�fa�.

Ger� og magn s�nis

Magn s�nis:

2 ml af saur (svarar til 10-20% af flutnings�tinu).

S�ni sem innihalda bar�um innhellingarefni henta ekki til ranns�knar.

S�kla- og veirufr��ideild �skilur s�r r�tt til a� hafna formu�um saur og strokum fr� saur e�a enda�armi. Undantekning fr� �eirri reglu eru �� sj�klingar me� �armal�mun (

e. paralytic ileus).

� �eim tilvikum er b��i teki� vi� formu�um saur og strokum fr� saur e�a enda�armi.

L�sing s�nat�ku

S�nataka:

�msar a�fer�ir hafa veri� nota�ar vi� saurs�nat�ku. H�g�ir m� losa � hreina bekju e�a � kopp sem skola�ur hefur veri� me� sj��andi vatni. Ef koppur er ekki vi� hendina, m� losa h�g�ir � papp�r e�a plastfilmu sem l�md er � kl�settsetu. Einnig m� leggja pappadisk e�a sk�l � salernissk�lina, e�a klj�fa plastpoka til a� f� st�ra plastfilmu sem l�g� er � milli salernissk�lar og setunnar, �annig a� filman myndi einskonar sk�l � salernissk�linni.

Ef um ni�urgang er a� r��a skal taka s�ni� fr� flj�tandi h�g�um. Ef sl�m, bl�� e�a gr�ftur er til sta�ar skyldi taka s�ni �a�an.

�rugg losun s�nat�kuefna og �halda

Sending og geymsla

Merking, fr�gangur og sending s�na og bei�na

�tfylling bei�na, merking, fr�gangur og sending s�na

Flutningskr�fur

S�ni skulu berast sem fyrst (< 2 klst) � S�kla- og veirufr��ideild.

Geymsla ef bi� ver�ur � sendingu

Ef bi� ver�ur � sendingu s�nis

m� geyma

�a�

� k�li ( 2-8 C� ) � allt a� 5 daga.

Ni�urst��ur

Svar

C. difficile leit er framkv�md alla virka daga

Ni�ursta�a PCR-pr�fsins liggur fyrir samd�gurs (ef s�ni� berst fyrir kl. 9), e�a n�sta virka dag. Ef PCR pr�fi� er j�kv�tt (tox�ngen til sta�ar � s�ninu), kemur ni�ursta�a tox�n A/B ELISA (fr�tt tox�n � s�ninu) samd�gurs e�a einum virkum degi s��ar.

� lengri fr�um (3ja daga helgar, j�l og p�skar) eru

C. difficile

s�ni keyr� � EntericBio a� jafna�i einu sinni yfir fr�t�mabili�.

Ef talin er ��rf � br��aranns�kn utan dagvinnut�ma

e�a � lengri fr�um

skal hafa samband vi� vakthafandi s�rfr��il�kni � S�klafr��ideild.

J�kv��ar ni�urst��ur �r PCR, fr� sj�klingum sem liggja � Landsp�tala, tilkynnast sj�lfvirkt s�kingavarnadeild me� t�lvup�sti og l�tur s�kingavarnadeild l�kni e�a hj�krunarfr��ing sj�klings vita af j�kv��ri ni�urst��u.

Hj� inniliggjandi sj�klingum utan Landsp�tala er j�kv�� ni�ursta�a tox�n-leitar me� ELISA pr�fi

tilkynnt s�mlei�is til l�knis sj�klings e�a hj�krunarfr��ings � vi�komandi deild.

T�lkun

J�kv�tt svar �r C. difficilePCR gefur til kynna a� erf�aefni cytotoxin B (tcdB) gensins s� til sta�ar � s�ninu, en segir ekki til um hvort �a� s� tj�� e�a ekki.
J�kv�tt svar �r tox�n A/B ELISA sta�festir tox�n-framlei�slu (fr�tt tox�n � saur).

T�lkun ni�ursta�na er me� eftirfarandi h�tti en

anns�knarni�urst��ur skal �t�� meta me� hli�sj�n af kl�n�skum einkennum sj�klings:

Tox�ngenleit me� PCR er j�kv�� og tox�n A/B ELISA er j�kv��: Samr�mist Clostridioidesdifficile s�kingu.
Tox�ngenleit me� PCR er j�kv�� en tox�n A/B ELISA er neikv��: Ni�ursta�a C. difficile tox�nleitar er �afgerandi. M�gulegar sk�ringar eru m.a.:
ATH.:
- Sj�klingur me� ni�urgang og j�kv�tt PCR pr�f, en neikv�tt ELISA pr�f er C. difficile beri. Sj� lei�beiningar S�kingavarnadeildar LSH um C. difficile
- Sjaldan er gagnlegt a� endurtaka pr�fi� ef ni�ursta�an er �afgerandi �risvar sinnum.
- Erfitt er a� t�lka ni�urst��ur C. difficilepr�fa hj� b�rnum yngri en 3ja �ra, �v� �essi aldursh�pur ber oft C. difficileeinkennalaust. Jafnvel �egar ni�urst��ur C. difficile leitar eru j�kv��ar me� PCR og/e�a ELISA pr�fum skal hafa � huga a�rar orsakir fyrir einkennum sj�klings. �etta � einkum vi� um b�rn yngri en 1 �rs.

Heimildir

Jorgensen JH, Pfaller MH og f�l. Manual of Clinical Microbiology. ASM Press, Washington D.C.
Amy L. Leber. Clinical Microbiology Procedures Handbook. ASM Press, Washington D.C.
C.W.Knetsch og f�l. http://jcm.asm.org/content/49/1/227.long
UPDATED GUIDANCE ON THE DIAGNOSIS AND REPORTING OF CLOSTRIDIUM DIFFICILE DoH UK 2012.pdf SHEA-IDSA Guideline 2010.pdf ESCMID Guidelines �g. 2016.pdf C. diff Inf among children USA Pediatrics 2014.pdf HPScotland C.diff testing Dec. 2014.pdf C. diff Inf in children USA The Ped Inf Dis Journal, Bryant 2014.pdf Clostridium difficile Infection in Infants and Children-AAP policy statement-2013.pdf

2.02.23 Saur - Clostridioides (Clostridium) difficile leit

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi