Lei�beiningar Rkl�n-097 2.02.01.01 �tg. 5.0 �tg.dagur 05/21/2024

2.02.01.01 Kal�um

Almennt
Ver�: Sj� Gjaldskr�
Grunnatri�i ranns�knar: � heilbrig�um fullor�num manni eru um �a� bil 3,5 m�l e�a 137 g af frumefninu kal�um og er �a� allt � forminu eingild j�n, K⁺. Styrkur K⁺ er um �a� bil 30 sinnum h�rri � innanfrumuv�kva en � utanfrumuv�kva. �essum mikla mun � styrk er vi�haldi� af j�napumpum � frumuhimnum. N�run stj�rna kal�umstyrk � utanfrumuv�kva �samt ren�n-ang�otens�n-ald�ster�n kerfinu. N�stum allt kal�um sem s�a� er �t � frum�vag � n�rum er enduruppteki�, en � fjarp�plum (distal tubul�l�) er K⁺ skili� �t � skiptum fyrir Na⁺. Ald�ster�n eykur enduruppt�kuna � Na⁺ og eykur �annig �tskilna� � K⁺.
Skipting K⁺ milli innan– og utanfrumuv�kva breytist vi� breytingar � s�rustigi. Vi� acidosis fer K⁺ �t �r frumum � skiptum fyrir H⁺, en � alkal�su er f�rslan � hina �ttina. Ins�l�n og katek�lam�n �rva kal�umuppt�ku frumna.

B��i hyper- og hypokalemia hafa � f�r me� s�r hjartsl�ttartruflanir, minnka�an styrk v��va og lamanir og ileus. Hypokalem�a getur minnka� h�fni n�rna til a� ��tta �vag og valdi� �annig polyuriu. Kal�um � n�burum er ca. 15% h�rra en hj� fullor�num. Sj�klingar sem eru me� P- kal�um styrk < 2,5 mm�l/L e�a >6,5 mm�l/L eru � l�fsh�ttulegu �standi.
M�lingin er ger� me� j�nas�rt�kum rafskautum (ionspecific electrodes, ISE).

ATH! V�gt rau�kornarof (hemolysis) gefur falskt of h� gildi. Ekki eru gefnar �t ni�urst��ur � s�num me� hem�l�su.

S�nataka, sending, geymsla og hven�r m�ling er framkv�md.

S�nataka, sending, geymsla og hven�r m�ling er framkv�md.
Ger� og magn s�nis:
0,5 ml plasma �n hem�l�su. S�ni teki� � lith�um hepar�n glas me� gr�num tappa me� geli (gul mi�ja)

. Litak��i samkv�mt Greiner.

Geymist 2 vikur � k�li, �takmarka� fryst.

M�ling er ger� allan s�larhringinn, alla daga vikunnar.

Vi�mi�unarm�rk

Vi�mi�unarm�rk
3,5- 4,8 mm�l/L.

Ni�urst��ur

Ni�urst��ur
T�lkun
H�kkun: Tilf�rsla � K-j�num �r innanfrumuv�kva � utanfrumuv�kva svo sem vi� acidosis, ins�l�nskort, miklar vefjaskemmdir e�a hematoma. Minnka�ur �tskilna�ur vi� n�rnabilun. Minnku� ald�ster�n framlei�sla. Lyfjame�fer� me� kal�umsparandi �vagr�silyfjum. Of hr�� v�kvagj�f � �� me� K-j�num.
L�kkun: Tilf�rsla � kal�um �r utanfrumuv�kva � innanfrumuv�kva svo sem vi� alkalosis, aukna uppt�ku frumna af gl�k�sa, vi� me�h�ndlun me� ins�l�ni � diabetic ketoacidosis. Einnig vi� auki� tap � K-r�kum v�kva svo sem vi� uppk�st e�a ni�urgang, "salt-losing nephritis", langvarandi me�h�ndlun me� vissum �vagr�silyfjum. Hyperaldosteronismus.

Heimildir

Heimildir
1) Method Sheet ISE indirect Na-K-Cl, 2022-12, V9.0. Roche Diagnostics, 2022
2) Laurells Klinisk kemi � praktisk medicin. Studentlitteratur, Lund, Sv��j��, 2012; s��a 55-79.
3) Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. Fourth Edition. Elsevier Saunders, 2006.
4) P. Rustad, P. Felding, L. Franzson, V. Kairisto, A. Lahti, A. M�rtensson, P. Hyltoft Petersen, P. Simonsson, H. Steensland & A. Uldall. The Nordic Reference Interval Project 2000: recommended reference intervals for 25 common biochemical properties. Scand J Clin Lab Invest. 2004;64(4):271-84.

2.02.01.01 Kal�um

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi