Lei�beiningar Rkl�n-116 2.02.01.01 �tg. 4.0 �tg.dagur 05/30/2024

2.02.01.01 Kreatinin

Almennt
Ver�: Sj� Gjaldskr�
Grunnatri�i ranns�knar: Kreat�n�n er anh�dr�� af kreat�ni. V��var geyma orku sem f�st vi� oxun f��u m.a. � orkur�ka sambandinu fosf�kreat�n. S� orka er notu� �egar v��var dragast saman og fosf�kreat�n er klofi� ni�ur � kreat�n og fosfat, sem flyst � ADP. Nokku� af fr�u kreat�ni ummyndast � kreat�n�n sem ekki er nota� en skilst �t � �vagi. Tali� er a� 1-2% af kreat�ni l�kamans breytist � kreat�n�n � s�larhring. Kreat�n�n filtrerast � gl�meruli, n�nast engin endurupptaka er � tubuli. Virk secretion inn � tubuli n�rna � s�r sta� ef p-kreat�n�n fer yfir 200 �mol/L, annars ekki. Styrkur kreat�n�ns � plasma er �annig mj�g h��ur v��vamassa l�kamans og gaukuls�unar hra�a (glomerular filtration). Mestur hluti kreat�n�ns � bl��i er mynda� � v��vum l�kamans, en kreat�n�n � bl��i getur h�kka� eftir kj�tr�ka m�lt��.

�egar m�ling � kreat�n�n er ger� hj� einstaklingum eldri en 18 �ra, er sj�lfkrafa reikna�ur gaukuls�unarhra�i (GSH). Notu� er svok�llu� CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration) jafna til a� reikna GSH �t fr� kreat�n�n gildi � sermi hj� einstaklingum 18 �ra og eldri.

H�� aldri, kyni og gildi � kreat�n�ni � plasma, eru eftirfarandi j�fnur nota�ar til �treiknings � gaukuls�unarhra�a � t�lvukerfi ranns�knastofunnar:

	P-kreat�n�n (�m�l/L)	Jafna
konur	< 62	GSH=144(P-kreat�n�n)/62)^-0,329(0,993)^aldur
	>62	GSH=144(P-kreat�n�n)/62)^-1,209(0,993)^aldur
karlar	<80	GSH=144(P-kreat�n�n)/80)^-0,411(0,993)^aldur
	>80	GSH=144(P-kreat�n�n)/80)^-1,209(0,993)^aldur

Breytileiki: Gildi eru l�gri hj� konum en k�rlum.

S�nataka, sending, geymsla og hven�r m�ling er framkv�md.

S�nataka, sending, geymsla og hven�r m�ling er framkv�md.
Ger� og magn s�nis:
Plasma, 0,5 ml. S�ni teki� � lith�um hepar�n glas me� gr�num tappa me� geli (gul mi�ja)

Litak��i samkv�mt Greiner
M�ling er ger� allan s�larhringinn, alla daga vikunnar.
Geymist � 7 daga � k�li og 3 m�nu�i � frysti.

Vi�mi�unarm�rk

< 1 �rs	1 - 10 �ra	10 - 16 �ra	> 16 �ra
12-35 �m�l/L	17-50 �m�l/L	35-75 �m�l/L	Karlar: 60-100 �m�l/L
			Konur: 50-90 �m�l/L

Ni�urst��ur

Ni�urst��ur
T�lkun
H�kkun: H�kkar vi� minnka�an gaukuls�unar hra�a. Einnig kemur fram h�kkun vi� ni�urbrot v��va.
L�kkun: S�st hj� �eim sem hafa mj�g r�ra v��va.

Heimildir

Uppl�singable�ill CREP2, 2020-12, V 15.0 Roche Diagnostics, 2020
Laurells klinisk kemi i praktisk medicin, 9th edition. Studentlitteratur, 2012
Levey AS, Stevens LA, Schmid CH, Zhang YL, Castro AF 3rd, Feldman HI, Kusek JW, Eggers P, Van Lente F, Greene T, Coresh J; CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration). A new equation to estimate glomerular filtration rate. Ann Intern Med 2009;150(9):604-12.

2.02.01.01 Kreatinin

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi