Leiðbeiningar Rklín-073 2.02.01.01 Útg. 10.0 Útg.dagur 10/10/2023

2.02.01.01 Fosfat

Almennt
Verð: Sjá Gjaldskrá
Grunnatriði rannsóknar: Í líkamanum eru u.þ.b. 19 mól af frumefninu fosfór eða ca. 600 grömm. Um 85% þess er að finna í beinum sem fosfatjónir, PO₄^3-. Um 15% fosfórs er að finna inni í frumum bundið í lífrænum sameindum. Lítill hluti af heildarmagni fosfórs er í plasma og er 70% þess á formi fosfólípíða og 30% sem fosfatjónir. Við mælingar á fosfati í plasma/sermi er eingöngu ólífræni hlutinn mældur, þ.e. jónirnar HPO₄^2- og H₂PO₄^-.

Magn fosfats í fæðu er afar breytilegt en um 90% af fosfati í venjulegum kosti frásogast í meltingarvegi. 1,25-diOH vitamin D eykur frásogið. Hækkun á parathyroid hormone (PTH) í blóð eykur losun kalsíums og fosfats frá beinum. Nýrun stjórna styrk fosfats í plasma með breytilegri endurupptöku í píplum nýrna og er sú endurupptaka háð styrk hormónanna PTH og FGF23 (fibroblast growth factor 23) í blóði.

Fosfat í plasma er hærra hjá börnum en fullorðnum og er það tengt hraðari umsetningu í beinum sem eru í vexti.

Mæliaðferð

Mæliaðferð
Fosfat styrkur sýnis er mældur með ljósmælingu (endpoint mæling) á Cobas c efnagreiningartæki. Ammóníum molybdati er blandað við sýni og hvarfast það við allt ólífrænt fosfat í sýninu og myndar ammóníum fosfómolybdat. Ljósmæling er gerð við 659 nm og 340 nm. Hvarfefni eru framleidd af Roche Diagnostics.

Sýnataka, sending og geymsla

Sýnataka, sending og geymsla
Gerð og magn sýnis:
Sýni tekið í lithíum heparín glas með grænum tappa með geli (gul miðja)

Litakóði samkvæmt Greiner.
Sýni er skilið niður innan einnar klukkustundar við 3000 rpm í 10 mínútur.

Geymist í 24 klst við 15-25°C, 4 daga við 2-8°C og 1 ár fryst.
Mæling er gerð allan sólarhringinn, alla daga vikunnar.

Viðmiðunarmörk

Aldur	Eining	Karlar	Konur
1 - 30 dagar	mmól/L	1,25 - 2,25	1,40 - 2,50
1 - 12 mán	mmól/L	1,15 - 2,15	1,20 - 2,10
1 - 3 ára	mmól/L	1,00 - 1,95	1,10 - 1,95
4 - 6 ára	mmól/L	1,05 - 1,80	1,05 - 1,80
7 - 9 ára	mmól/L	0,95 - 1,75	1,00 - 1,80
10 - 12 ára	mmól/L	1,05 - 1,85	1,05 - 1,70
13 - 15 ára	mmól/L	0,95 - 1,65	0,90 - 1,55
16 - 18 ára	mmól/L	0,85 - 1,60	0,80 - 1,55
18 - 50 ára	mmól/L	0,70 - 1,60	0,80 - 1,50
> 50 ára	mmól/L	0,80 - 1,50	0,80 - 1,50

Niðurstöður

Niðurstöður
Túlkun
Hækkun: Hækkar við nýrnabilun, hypoparathyreoidismus, acidosis, akromegaly, D-vítamín eitrun og langvarandi hreyfingarleysi.
Lækkun: Við hyperparathyreoidismus, D-vítamínskort (lítið), sjúkdóma í nýrnatubuli og glúkósagjöf, þ.e.við upptöku glúkósa í frumur.

Heimildir

Heimildir
Method Sheet Phosphate, RE 03183793 122, V8. Roche Diagnostics, 2018-12.
Laurells Klinisk kemi í praktisk medicin. Studentlitteratur, Lund, Svíþjóð, 2012; síða 443.
Bukerhåndbok I Klinisk Kemi. Stakkestad,JA, Åsberg A. Akademisk Fagforlag AS, Haugesund, Noregur 1997; síða 154-155.
Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. Fourth Edition. Elsevier Saunders, 2006.

2.02.01.01 Fosfat

Ritstjórn

Samþykkjendur

Ábyrgðarmaður

Útgefandi