Lei�beiningar Rs�k-622 2.02.16 �tg. 7.0 �tg.dagur 10/10/2023

2.02.16 Krufning - bakter�ur, sveppir,

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i
Heiti ranns�knar: S�ni �r krufningu - almenn r�ktun, S�ni �r krufningu - sveppar�ktun
P�ntun: Bei�ni um s�klaranns�kn e�a Cyberlab innan LSH. Ver�: Sj� Gjaldskr�

�bending

runur um andl�t af v�ldum s�kingar.

Grunnatri�i ranns�knar

R�ktun � andr�mslofti og vi� loftfirr� skilyr�i.

�a� kemur fyrir a� grunur er um a� s�king hafi or�i� manni a� fj�rtj�ni, �n �ess a� �a� hafi veri� sta�fest fyrir andl�ti�. �v� eru stundum teknar r�ktanir vi� krufningu, �� a�an sem s�st er a� v�nta bakter�ugr��urs a� e�lilegu. �� er �skilegt a� taka s�ni fr� l�klegum s�kingarst��um. �a� er alltaf h�tta � �v� a� r�ktanir teknar vi� krufningu ver�i falskt j�kv��ar, eins og � vi� um allar r�ktanir. Mikilv�gt er a� vanda s�nat�kuna og vi�hafa a� minnsta kosti jafn hrein vinnubr�g� og ger� yr�u � lifandi l�fi. S� svo eru s�ralitlar l�kur � falskt j�kv��ri r�ktun m�nuv�kva, heldur meiri fr� bl��i og s��an ��rum vefjum.S� krufi� flj�tt eftir andl�ti� e�a l�kaminn k�ldur flj�tt minnka l�kurnar � falskt j�kv��ri r�ktun.

S�nataka

S�rst�k t�masetning s�nat�ku

Sem fyrst eftir andl�ti�.

�l�t og �h�ld

S�ni�, oftast vefjabitar, skal taka me� dau�hreinsu�um �h�ldum og setja � dau�hreinsu� �l�t.

Ekki skal nota sama �haldi� fyrir fleiri en einn s�nat�kusta� vegna h�ttu � krossmengun

Bl�� er dregi� � dau�hreinsa�a sprautu og �v� sprauta� �

dau�hreinsu� �l�t

, e�a �a� sent � sprautunni (n�lin fjarl�g� og settur � tappi). Einng m� sprauta bl��inu � bl��r�ktunarfl�skur. M�nuv�kva er komi� fyrir � dau�hreinsu�u glasi og sendur sem fyrst.

Ger� og magn s�nis

�g�tt er a� bitar s�u 0,5 til 1 cm � �verm�l, ekki st�rri. Gott er a� f� 1 til 5 ml af bl��i. S�u einnig nota�ar bl��r�ktunarfl�skur, eru settir 5 ml � hvora fl�sku, fyrst er sprauta� � anaerob fl�skuna.

Ef �ger�ir e�a granuloma sj�st skal taka s�ni fr� mi�ju og ja�ri breytinganna

L�sing s�nat�ku

Ef opna �arf l�ff�ri, sem venjulega er �rverufr�tt til a� taka s�ni innan �r �v� er r��lagt a� �erra yfirbor� l�ff�risins og s�tthreinsa me� jo�efni (3). Vi� s�nat�kuna sj�lfa m� �haldi� (hn�fur, pinni ofl.) ekki komast � snertingu vi� jo�efni�.

Bl�� m� taka me� h��stungu � subclavian �� (4) e�a fr� h�gra atrium eftir a� pericardium er opna� (3).

�rugg losun s�nat�kuefna og �halda

Sending og geymsla

Merking, fr�gangur og sending s�na og bei�na

�tfylling bei�na, merking, fr�gangur og sending s�na

Geymsla ef bi� ver�ur � sendingu

S�ni skal senda sem fyrst � ranns�knastofuna, og alltaf innan s�lahrings.

�urfi a� geyma s�ni er best a� �a� s� � k�li, en undantekningar fr� �v� eru eftirfarandi s�ni sem skal geyma vi� stofuhita: (a) bl��, (b) m�nuv�kvi, (c) vefjabitar � svepparanns�kn og (4) �stunga � augnk�lu.

Flutningskr�fur

M� senda vi� stofuhita.

Ni�urst��ur

Svar

Bakter�uranns�kn. Neikv��um r�ktunum er svara� �t eftir 2 daga, j�kv�� s�ni g�tu teki� lengri t�ma. Bl��r�ktunarfl�skur eru �� r�kta�ar � 5 daga.

Svepparanns�kn. Neikv��um r�ktunum er svara� eftir 1 - 3 vikur, eftir �v� �r hva�a l�ff�ri s�ni� er teki�.

T�lkun

Ni�urst��ur skal t�lka �t fr� tegund s�kils sem finnst,

�h�ldum og sta�setningu s�nat�ku,

t�malengd fr� andl�ti a� krufningu, s�klalyfjame�fer� og ni�urst��um vefjameinafr��iranns�knar

R�ktist

meinvaldandi bakter�ur og sj�ist �fer� kleyfkjarna �tfruma vi� vefjaranns�kn bendir �a� til s�kingar.

Heimildir

Karen C. Carroll og Michael A. Pfaller. Manual of Clinical Microbiology. ASM Press, Washington D.C.
Amy L. Leber. Clinical Microbiology Procedures Handbook. ASM Press, Wasington D.C.
Autopsy Pathology: A manual and atlas.Ritstj. Finkbeiner, Ursell, Davis. 2. �tg. 2009, Saunders Elsevier, Philadelphia.
Hove M, Pencil S. Effect of postmortem sampling technique on the clinical significance of autopsy blood cultures. Human Pathology 1998;29:137-9.
Morris JA, Harrison LM, Partridge SM. Postmortem bacteriology: a re-evaluation. J Clin Pathol. 2006 Jan;59(1):1-9.

2.02.16 Krufning - bakter�ur, sveppir,

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi