Leiðbeiningar Rklín-155 2.02.01.01 Útg. 4.0 Útg.dagur 10/02/2023

2.02.01.01 PSA

Almennt
Verð: Sjá Gjaldskrá
Grunnatriði rannsóknar: : Prostata sértækt antigen (PSA) er prótein með sameindarþunga um 34 kD og er próteinkljúfandi ensým af flokki kallikrein-líkra serín próteinasa. Hlutverk þess er að kljúfa eða brjóta upp sega (coagel), sem myndast í sæðisvökva. Próteinið er nær eingöngu myndað í blöðruhálskirtilsfrumum og kirtilþekju, en brjóstavefur getur einnig losað PSA í örlitlu magni. PSA styrkur er hár í vef blöðruhálskirtils, í sæðisblöðrum og í sæði. Í plasma er stærstur hluti PSA bundinn við proteasa inhibitora, fyrst og fremst alfa-1-antichymotrypsín (80-85%) og alfa-1-antitrypsín, sem og alfa-2-macroglobulin. Hjá heilbrigðum er 10-30% af PSA í plasma frítt eða ekki bundinn proteasa inhibitorum. Helmingunartími frís PSA í plasma er stuttur eða um 1,5 klst.
Mælingar á heildarmagni PSA í plasma/sermi ná til alls frís PSA og þess sem er bundið alfa-1-antichymotrypsíni, en ekki þess PSA sem er bundið alfa-2-macroglóbúlíni. Hægt að mæla fría hlutann eingöngu og eru niðurstöður þeirrar mælingar metnar með hliðsjón af mældu heildarmagni PSA. Hjá karlmönnum með blöðruhálskirtilskrabbamein er hlutfall frís PSA og heildar-PSA lækkað miðað við það sem er hjá heilbrigðum karlmönnum og þeim sem hafa ofvöxt blöðruhálskirtils. Ekki eru til viðmiðunarmörk fyrir hlutfall frís PSA/heildar PSA, en kvóti sem er < 0,18 eykur líkurnar á að um blöðruhálskirtilskrabbamein sé að ræða.
PSA er innan við 1-2 µg/ml hjá konum og körlum innan 40 ára aldurs en fer lítillega hækkandi með aldri hjá körlum.
PSA mæling er mikilvæg rannsókn við greiningu og eftirfylgni blöðruhálskirltilskrabbameins. Mikið hefur verið rætt um almenna skimun fyrir blöðruhálskirtilskrabbameini með PSA-mælingum en af ýmsum ástæðum hefur slík skimun ekki verið talin réttlætanleg.
PSA mælingin er gerð með electrochemiluminiscence immunoassay með hvarfefnum (einstofna mótefnum) frá Roche Diagnostics.

Mæliaðferð

Sýnataka, sending, geymsla og hvenær mæling er framkvæmd.

Viðmiðunarmörk

Niðurstöður

Heimildir

Karlar <40 ára	< 1,3 µg/L
" 41 -50 "	<2,0 µg/L
" 51 -60 "	< 3,0 µg/L
" 61 - 70 "	< 4,0 µg/L
" > 70 "	< 4,5 µg/L

2.02.01.01 PSA

Ritstjórn

Samþykkjendur

Ábyrgðarmaður

Útgefandi