Almennt
Verð: Sjá Gjaldskrá
Grunnatriði rannsóknar:
Mæling ketóna í blóði (B-ketónar)
Viðvarandi hækkun blóðsykurs og skortur á insúlíni getur leitt til ástands sem kallað er ketónablóðsýring (diabetic ketoacidosis - DKA). Við alvarlegan skort á insúlíni getur líkaminn ekki nota glúkósa sem orku og verður því niðurbrot á öðrum vefjum til orkugjafar. Sem dæmi leiðir niðurbrot fitu (lipolysis) til aukinnar þéttni fitusýra sem síðan nýtast við myndun ketóna (ketogenesis aðallega í lifur). Mikið aukin þéttni þeirra í blóði getur verð skaðleg þar sem hún leiðir til súrnunar blóðs (acidosa).
Neðangreindar þrjár sameindir mynda algengustu ketóna í blóði:
3-beta-hydroxibutyrat (3BHB) er aðal ketóninn sem myndast við þetta ástand og er sú sameind sem veldur mestri súrnun í blóði. Þessa sameind er bara hægt að mæla í blóði.
Aceotacetat skilst út um nýru og er sú sameind sem mæld er í þvagi (U-ketónar)
Acetone er minnst hættulegt af þessum þremur og hefur minnst áhrif á pH blóðs. Acetone er rokgjarnt og skilst út um lungun. Lyktin af acetoni er sérkennandi fyrir DKA.
Greinamunur er gerður á ketósu og ketóacidósu.
Ketósa er í raun eðlilegt lífeðlisfræðilegt viðbragð og getur komið fram við langvarandi svelti, á meðgöngu ofl.
Ketónablóðsýring eða eitrun vegna ketóna í blóði er aftur á móti hættulegt ástand. Þá hefur orðið alvarleg efnaskiptabrenglun þar sem sýrustig í blóði hefur lækkað.
Ábending:
Ráðlagt er að mæla ketóna í blóði ef blóðsykur er yfir 14 mmól/L eða ef grunur er um að einstaklingur sé að þróa með sér DKA. Einnig má nota ketónmælingar í blóði til að fylgja eftir meðferð DKA. Þetta skal þó aldrei nota eitt og sér til greiningar, heldur byggja greiningu á blóðgösum.
Áhættuhópar fyrir DKA:
| Sykursýki af tegund 1 (fyrsta greining eða versnun á blóðsykurstjórn) |
| Tilfallandi veikindi (sýkingar ofl.) í þekktri sykursýki |
| Meðganga hjá konum með sykursýki eða meðgöngusykursýki |
| Insúlínháð sykursýki af tegund 2 |
Sýnataka, sending, geymsla og hvenær mæling er framkvæmd.
Gerð og magn sýnis:
Sýni tekið í lithíum heparín glas með grænum tappa með geli (gul miðja) 
Litakóði samkvæmt Greiner.
Sýni má ekki skilja niður og þarf að mæla strax.
Einnig má nota venu heilblóð tekið í blóðgassprautu og mæla strax.
Ekki má nota serum, plasma eða EDTA blóð.
Mæling er gerð allan sólarhringinn, alla daga vikunnar á rannsóknarkjarna.
Pöntunarkóði: keto
Niðurstöður
Truflandi efni: Viss lyf (acetamidofenol, askorbínsýra, kaptopril, dopamin, efedrin, íbuprofen, salicylsýra, tetracyklín, tolazamíð och tolbútamíð).
Há þéttni í blóði af acetoacetati, bilirúbíni, kólesteróli, þríglýseríðum, kreatínini og þvagsýru.
Svar:
Túlkun
Eftir insúlíngjöf lækka ketónar í blóði hratt, en fyrsta klukkutímann á eftir má þó sjá hækkun. Eftir um 2 klukkutíma eiga ketónar í blóði að hafa lækkað markvert ef insúlinið hefur haft tilskilin áhrif. Hluti af 3BHB umbreytist í acetoacetat og lækkar því þéttni ketóna í þvagi hægt og getur jafnvel aukist eftir insúlíngjöf. Því er ekki öruggt að fylgja þessu ástandi eftir með mati á ketónum í þvagi. Ketónar í þvagi hækka einnig seinna en B-3BHB í byrjun DKA.
Með því að greina myndun ketóna snemma er hægt að koma í veg fyrir að DKA þróist.
Þegar ketónar í blóði hafa hækkað mikið (3-5 mmól/L) eru nærrannsóknartæki (bedside, point-of care testing) ekki örugg mæliaðferð. Því er ekki rétt að treysta eingöngu á hana við greiningu og bráðameðferð DKA.
| Engin áhætta | <0,6 mmól/L |
| Lítil áhætta | 0,6-1,5 mmól/L |
| Viss áhætta | 1,5-3,0 mmól/L |
| Mikil áhætta | >3,0 mmól/L |