Lei�beiningar Rs�k-425 2.02.03 �tg. 10.0 �tg.dagur 10/09/2023

2.02.03 Eyru - bakter�ur, sveppir

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i

Ranns�knir - Heiti, �bendingar, grunnatri�i
Heiti ranns�kna: Eyra - almenn r�ktun. Eyra - sveppar�ktun
Samheiti:
P�ntun: Bei�ni um s�klaranns�kn e�a Cyberlab innan LSH. Ver�: Sj� Gjaldskr�

�bending

Bakter�uranns�kn:

Grunur um s�kingu, anna�hvort � mi�eyra e�a ytra eyra.

Svepparanns�kn:

Sveppir geta s�kt ytri eyrnagang og mi�eyra. S�kingar � ytra eyrnagangi eru oftast af v�ldum

Aspergillus niger.

Sveppir s�kja afar sjaldan mi�eyra, en sl�kum s�kingum af v�ldum

Candida

hefur �� veri� l�st. Bi�ja �arf s�rstaklega um svepparanns�kn (lengri r�ktunart�mi en vi� bakter�uranns�kn).

Grunnatri�i ranns�knar

Bakter�uranns�kn:

R�ktun � andr�mslofti og vi� loftfirr� skilyr�i � 2 s�larhringa.

Meintir s�kingarvaldar eru tegundagreindir og gert n�mi. S� s�ni� teki� vi� �stungu e�a fr� gati � hlj��himnu skal �a� teki� fram � bei�ninni og er s�ni� �� r�kta� � 4 s�larhringa, allar bakter�ur sem greinast teknar alvarlega, ��r tegundagreindar og gert n�mi.

Svepparanns�kn:

R�ktun fer fram � Sabouraud �ti (+ kl�ramfen�k�l � �ti)

� 3 vikur. Uppl�singar um n�mispr�f m� finna �

lei�beiningum

S�nataka

S�rst�k t�masetning s�nat�ku

�skilegt er a� taka s�ni ��ur en s�klalyfjame�fer� hefst. V�xtur sveppa b�list �� s��ar eftir sveppalyfjagj�f en v�xtur bakter�a eftir bakter�ulyfjagj�f.

�l�t og �h�ld

Bakter�ur�ktunarpinni.

N�l og sprauta ef stungi� er � hlj��himnunni til a� n� s�ni. Dau�hreinsa� �l�t me� utan�skr�fu�u loki, til a� f�ra s�ni� �.

Ger� og magn s�nis

Strok- e�a �stungus�ni. Einn pinni/�stungus�ni n�gir fyrir bakter�u- og svepparanns�kn.

L�sing s�nat�ku

Ytra eyra:

Pinni, v�ttur � dau�hreinsu�u vatni, er nota�ur til a� hreinsa hugsanlegan gr�ft og �nnur �hreinindi �r eyrnaganginum. S��an er s�ni teki� me� �v� a� strj�ka bakter�ur�ktunarpinna eftir s�kta sv��inu.

Mi�eyra:

Vi� mi�eyrnab�lgu er gagnslaust a� taka s�ni � gegnum eyrnaganginn nema a� hlj��himnan hafi sprungi�. S� svo er nota�ur r�ktunarpinni � gr�nnu skafti. Endanum er stroki� l�tt eftir himnunni �ar sem gati� er. �skilegast er a� draga pinnann �t �n �ess a� snerta eyrnaganginn.

Vi� langvarandi e�a endurteknar s�kingar er m�gulegt a� stinga � hlj��himnunni til a� n� g��u s�ni. Eyrnagangurinn er hreinsa�ur. N�l stungi� inn og gr�ftur dreginn upp � sprautuna. �� er s�ninu sprauta� � dau�hreinsa� �l�t me� utan�skr�fu�u loki.

�rugg losun s�nat�kuefna og �halda

Sending og geymsla

Merking, fr�gangur og sending s�na og bei�na

�tfylling bei�na, merking, fr�gangur og sending s�na

Geymsla ef bi� ver�ur � sendingu

�stungus�ni skal senda strax � ranns�knarstofuna, ekki seinna en innan tveggja t�ma.

Bakter�uranns�kn:

R�ktunarpinnar ver�a a� berast innan s�larhrings og skal geyma �� vi� stofuhita e�a � k�li.

Svepparanns�kn:

Flutningur vi� stofuhita � ranns�knastofu < 2 klst. M� geyma � 24 klst og �� k�li.

Flutningskr�fur

S�ni m� flytja vi� stofuhita.

Ni�urst��ur

Svar

Bakter�uranns�kn:

Neikv��ri r�ktun er svara� �t eftir 2 (hlust) - 4 (mi�eyra/hlj��himna) s�larhringa. J�kv�� r�ktun g�ti teki� lengri t�ma.

Svepparanns�kn:

Neikv�� sv�r f�st eftir 3 vikur. J�kv�� sv�r f�st venjulega � fyrstu viku r�ktunar.

T�lkun

Bakter�uranns�kn:

Ytra eyra:

J�kv�� r�ktun me� yfirgn�fandi vexti af

Pseudomonas aeruginosa

beta-hem�l�t�skum strept�kokkum e�a

S. aureus

gefur almennt v�sbendingu um s�kingu af �eirra v�ldum. Yfirv�xtur h��fl�ru getur leitt til falskt neikv��rar ni�urst��u.

Mi�eyra:

J�kv�� r�ktun me�

Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis,

�samt

Streptococcus pyogenes

(Str.gr.A) og

Staphylococcus aureus

gefur almennt v�sbendingu um s�kingu af �eirra v�ldum. Sjaldg�fari eru til d�mis Gram neikv��ir stafir, me�al annarra

Pseudomonas aeruginosa

og loftf�lnar bakter�ur. Neikv�� r�ktun �tilokar ekki mi�eyrab�lgu.

Svepparanns�kn:

Ytra eyra:

Myglusveppurinn

Aspergillus

er vel �ekktur s�kingarvaldur � ytra eyranu. Hann greinist mj�g oft vi� �essa r�ktun, en s� grunur um sveppas�kingu skal �ess geti� � bei�ninni til a� s�ni� f�i r�tta me�fer� og n�gilega langan r�ktunart�ma (sveppir �urfa oft lengri r�ktunart�ma en �� 2-4 s�larhringa sem bakter�ur�ktunin tekur). Hlutverk sveppa sem greinast � s�num fr� ytra eyra skal meta � samr�mi vi� tegund svepps og einkenna.

Mi�eyra:

�egar sveppir finnast � �stungus�ni eru �eir taldir s�kingarvaldar �ar til anna� sannast.

Heimildir

Karen C. Carroll og Michael A. Pfaller. Manual of Clinical Microbiology. ASM Press, Washington D.C.
Amy L. Leber og f�l. Clinical Microbiology Procedures Handbook. ASM Press, Washington D.C.

2.02.03 Eyru - bakter�ur, sveppir

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi