Lei�beiningar R�n�m-060 2.02.06 �tg. 5.0 �tg.dagur 08/29/2022

e�a

Ver�:

Sj�

�bending: IgE finnst venjulega � litlum styrk � sermi (< 0,001% af heildarmagni immunoglobulina) en eykst �� vi� typu I ofn�mi (atopiska sj�kd�ma, �.e. frj�kornaofn�mi, asthma, atopic exem og urticaria) og s�kingar af v�ldum sn�kla (paras�ta). IgE getur einnig h�kka� � hyper-IgE syndrome, vi� IgE myeloma, acute graft versus host reaction, mononucleosis, sarcoidosis, coccidioidomycosis, HIV s�kingar, pulmonary hemosiderosis og RA. Sj�klingar me� hyper–IgE syndrome f� gjarnan exem og s�endurteknar bakter�us�kingar � formi abcessa (� h��, lungu, eyru, ennisholur og augu). Eosinophilia er �berandi hj� �essum sj�klingum og IgE magn � sermi fer oft yfir 5000 kU/l. IgE fer ekki yfir fylgju og r�sir ekki komplimentkerfi�. T�mi s�nat�ku, mi�a� vi� einkenni, skiptir miklu m�li fyrir t�lkun � ni�urst��u (T1/2 = 2 dagar).

A�fer�: Fl�rskinsm�ling (FEIA) ger� � ImmunoCAP 250 t�ki fr� Phadia/Thermo Fisher.

Ni�urst��ur: Skr��ar � ranns�knarstofuforriti� GLIMS og rafr�nar ni�urst��ur ranns�kna eru a�gengilegar � Heilsug�tt � gegnum Cyberlab kerfi�.

Aldursst��lu� vi�mi�unargildi:

B�rn:

25 vikna <7 kU/l

38 vikna <13 kU/l

52 vikna <17 kU/l

2 �ra <23 kU/l

3 �ra <40 kU/l

4 �ra <56 kU/l

5 �ra <70 kU/l

6 �ra <84 kU/l

7 �ra <98 kU/l

8 �ra <110 kU/l

9 �ra <124 kU/l

10 �ra <136 kU/l

Fullor�nir

<148 kU/l

Svart�mi: M�lingar eru ger�ar 2 sinnum � viku.

S�ni - Serum (0,5 ml)
Bl��t�kuglas fyrir heilbl��/sermi rau�ur tappi me� geli (gul mi�ja) e�a �n gels

S�ni� skili� strax eftir storknun en ef ekki eru t�k � �v� m� geyma heilbl�� (�n storkuvara) � < 36 klst. vi� stofuhita en � allt a� < 72 klst � k�li (2-8�C) ��ur en �a� er skili�.
G�ta skal �ess a� bl�� s� vel storki� svo ekki s� vottur af fibrini � serminu.

Lei�beiningar var�andi bl��t�ku
�rugg losun s�nat�kuefna og �halda

Sending og geymsla:

S�rt�k IgE m�tefni (CAP/RAST – FEIA)

Ef ekki er h�gt a� senda s�ni� strax er betra a� frysta sermi� (-20�C) og senda s��ar.

Heiti ranns�knar:

S�rt�kt

IgE

P�ntun:

e�a

Ver�:

Sj�

IgE m�tefni gegn ofn�misvakabl�ndum

�bending: CAP pr�fi� er nota� til a� greina og meta einstaklinga me� br��aofn�mi (typa I), ofn�misasthma og ofn�mis/barnaexem (atopic dermatitis). Pr�fi� er gagnlegt til a� greina n�mingu og ef sta�festa �arf ni�urst��u h��pr�fs en einkum hj� sj�klingum sem af einhverjum �st��um �ola ekki h��pr�f, eru me� dermatographismus, �tbreidd h��tbrot e�a hafa neikv�tt h��pr�f �r�tt fyrir d�miger�a s�gu. �mis lyf geta brengla� ni�urst��ur h��pr�fa en hafa ekki �hrif � CAP pr�f. Til d�mis H1 og H2 antagonistar (antihistamin), �r�hringa ge�deyf�arlyf, theophylline og dopamin.

M�gulegar vi�b�tarranns�knir: Ef s�ni gefur j�kv�tt svar gegn bl�ndu (flokki) ofn�misvalda getur veri� gagnlegt e�a nau�synlegt a� m�la s�rstaklega gegn hva�a ��tti/��ttum bl�ndunnar svari� beinist. Einnig er h�gt a� m�la IgE sem beinist a� �kve�num pr�teinum innan hvers ofn�misvaka t.d. Ara h pr�teinum � jar�hnetum sem geta haft forsp�rgildi fyrir alvarleika n�mingar / ofn�mis og geta skipt m�li fyrir �kv�r�un um �olpr�f.

A�fer�: Fl�rskinsm�ling (FEIA) ger� � ImmunoCAP 250 t�ki fr� Phadia/Thermo Fisher.

Ni�urst��ur: eru skr��ar � ranns�knarstofuforriti� GLIMS og rafr�nar ni�urst��ur ranns�kna eru a�gengilegar � Heilsug�tt � gegnum Cyberlab kerfi�.

Vi�mi�unargildi: <0,35 kUA/l. Sv�r eru gefin �t � bilinu <0,10 - >100 kUA/l.

� papp�r eru sv�r einnig gefin �t � skalanum 0 til 6. (0= engin sv�run ; 1= v�g sv�run ; upp � 6= mj�g sterk sv�run)

Sv�run IgE m�tefnastyrkur

0 <0,35 kUA/l
1 0,35–0,7 kUA/l
2 0,7–3,5 kUA/l
3 3,5–17,5 kUA/l
4 17,5–50 kUA/l
5 50–100 kUA/l
6 >100 kUA/l

Svart�mi:

M�lingar eru ger�ar 3 sinnum � viku.

Bo�i� er upp � eftirfarandi

ofn�misvakabl�ndur (flokka):

Phadiatop� (ofn�misvakar � lofti)

(g6 Timothy, t3 Birki, e1 K�ttur, e3 Hestur, e5 Hundur, d1 D.pteron, d2 D.farinae, m2 Cladosp.herbarum, t9 �l�futr�, w6 Mugwort, w19 Wall pellitory)

Phadiatop� Infant

(0-4 �ra

) (ofn�misvakar � lofti og f��u)

(g6 Timothy, t3 Birki, e1 K�ttur, e5 Hundur, d1 D.pteron, w1 Ragweed, w21 Wall pellitory, f1 Egg, f2 Mj�lk, f13 Jar�hnetur, f24 R�kja)

Grasflokkur gx1

(g3 Cocksfoot, g4 Meadow fescue, g5 Rye-grass, g6 Timothy grass, g8

Meadow grass

, Kentucky blue)

Timothy grass (g6) - undirpr�tein

Timothy -PhI p 1 (g205)
Timothy -PhI p 5b (g215)

D�raflokkur ex1

(

e1 K�ttur, e3 Hestur, e4 K�r, e5 Hundur)

Mygluflokkur mx1

(m1 Penicillium notatum, m2

Cladosporium herbarum, m3 Aspergillus fumigatus, m6 Alternaria alternata)

Ryk/rykmaurar hx2

(h2 H�saryk,

d1 Dermatophagoides pteronyssinus, d2 D

ermatophag

oides

farinae)

Fiskflokkur fx2

(f3 �orskur, f

24 R�kja, f37 Kr�klingur, f40 T�nfiskur, f41 Lax)

Kornflokkur fx3

(f4 Hveiti, f7 Hafrar, f8 Ma�s, f10 Sesamfr�, f11 B�khveiti)

Barnamatur fx5

(

f1 Egg, f2 Mj�lk,

f3 �orskur,

f4 Hveiti,

f13 Jar�hnetur, f14 Sojabaunir)

Ef s�ni gefur j�kv�tt svar gegn bl�ndu (flokki) getur veri� gagnlegt e�a nau�synlegt a� m�la s�rstaklega gegn hva�a ��tti/��ttum bl�ndunnar svari� beinist.

Auk ofangreindra ofn�misvaka er h�gt a� panta m�lingar � fj�lda annarra ofn�misvaka sem m�ldir eru erlendis.

IgE m�tefni gegn einst�kum ofn�misv�kum - F��a og Latex

Auk pr�fa sem innihalda marga ofn�misvaka (bl�ndur) er bo�i� upp � m�lingar � IgE m�tefnum gegn fj�lda einstakra ofn�misvaka.

�vextir

Appels�nur (f33)

Banani (f92)

Epli (f49)

Jar�arber (f44)

Kiwi (f84)

Baunir og gr�nmeti

Gr�nar baunir (ertur) (f12)

Gulr�tur (31)

Kak� (f93)

Kart�flur (f35)

Laukur (f48)

Paprika (f212)

Sojabaunir (f14)

T�matur (f25)

Egg / mj�lk / �lger

Egg (f1)

Eggjapr�tein, ovomucoid -Gal d 1 (f233)
Eggjapr�tein, ovalbumin -Gal d 2 (f232)

Mj�lk (f2)

Mygluostur (f82)

Ostur (f81)

�lger (f49)

Fiskur

Humar (f80)

H�rpudiskur (f338)

Kr�klingur (f37)

Lax (f41)

R�kja (f24)

T�nfiskur (f40)

�orskur (f3)

Hnetur og m�ndlur

Furuhnetur (f253)

Heslihnetur (f17)

Heslihnetupr�tein -Cor a 9 (f440)
Heslihnetupr�tein -Cor a 14 (f439)

Jar�hnetur (f13)

Jar�hnetupr�tein -Ara h 1 (f422)
Jar�hnetupr�tein -Ara h 2 (f423)
Jar�hnetupr�tein -Ara h 3 (f424)
Jar�hnetupr�tein -Ara h 6 (f447) - gert ef Ara h1-2-3 er neikv�tt

Kasj�hnetur (f202)

Kasj�hnetupr�tein -Ana o 3 (f443)

K�koshnetur (f36)

M�ndlur (f20)

Pecan hnetur (f201)

Pistas�uhnetur (f203)

Valhnetur (f256)

Kj�t

H�nsnakj�t (f83)

Kindakj�t (f88)

Nautakj�t (f27)

Sv�nakj�t (f26)

Korn

B�khveiti (f11)

Hafrar (f7)

Hveiti (f4)

Ma�s (f8)

R�gur (f5)

Sesamfr� (f10)

Anna�

Latex (k82)

Auk ofangreindra ofn�misvaka er h�gt a� panta m�lingar � fj�lda annarra ofn�misvaka sem m�ldir eru erlendis.

IgE m�tefni gegn einst�kum ofn�misv�kum - Loftbornir

Auk pr�fa sem innihalda marga ofn�misvaka (bl�ndur) er bo�i� upp � m�lingar � IgE m�tefnum gegn fj�lda einstakra ofn�misvaka.

Tr�

Birki (t3)

D�r

Hamstur (epithel) (e84)

Hestur

(e3)

Hundur (e5)

Kind (epithel/ull) (e81)

K�r (e4)

K�ttur (e1)

M�s (epithel, �vag, serum) (e88)

P�fagaukur (fi�ur) (e78)

P�fagaukur (sk�tur) (e77)

Mygla

Alternaria alternata (m6) - sent �t

Aspergillus fumigatus (m3)

Candida albicans (m5)

Cladosporium herbarum (m2) - sent �t

Mucor racemosus (m4)

Penicillium notatum (m1) - sent �t

Ryk/rykmaurar

Dermatophagoides farinae (d2)

Dermatophagoides pteronyssinus (

d1)

H�saryk (h2)

Heymaurar

Acarus siro (d70)

Glycophagus domesticus (d73)
Lepidoglyphus destructor (d71)
Thyrophagus putrescentiae (d72)

Auk ofangreindra ofn�misvaka er h�gt a� panta m�lingar � fj�lda annarra ofn�misvaka sem m�ldir eru erlendis.

IgE m�tefni gegn einst�kum ofn�misv�kum - S�klalyf

Auk pr�fa sem innihalda marga ofn�misvaka (bl�ndur) er bo�i� upp � m�lingar � IgE m�tefnum gegn fj�lda einstakra ofn�misvaka.

S�klayf

Ampicillin (c5)

Amoxicillin (c6)

Penicillin G (c1)
Penicillin V (c2)

Pc minor determinants (Rc225)

M�guleiki er � a� senda sermi til Danmerkur til m�linga � IgE gegn

Cefalosporin lyfjum

, Streptomycin, Vancomycin, Sulfa og Trimetoprim

auk fleiri lyfja.

Um 11% af penicillinofn�mi orsakast af ni�urbrotsefnum penicillins (Minor Determinants) en ofn�misvi�br�g� af �eirra v�ldum eru oft alvarlegri en af Major Determinants (Penicilloyl G og V). Neikv��ri m�lingu �tti �v� a� fylgja eftir me� m�lingu � Minor Determinants. S�u li�nir meira en 6 m�nu�ir fr� ofn�misvi�brag�i getur bl��pr�f ekki �tiloka� ofn�mi og ver�a h��pr�f �� a� koma � sta�inn.

S�ni - Serum (0,5 ml)

Athugi� a� senda �arf meira en 0,5 ml af sermi ef gera � m�lingar fyrir m�rgum ofn�misv�ldum
Bl��t�kuglas fyrir heilbl��/sermi rau�ur tappi me� geli (gul mi�ja) e�a �n gels

Sending og geymsla:

Ef ekki er h�gt a� senda s�ni� strax er betra a� frysta sermi� (-20�C) og senda s��ar.

Tryptasi

Heiti ranns�knar:

Tryptasi

P�ntun:

e�a

Ver�:

Sj�

Heimild:http://www.phadia.com/en-GB/5/Products/ImmunoCAP-Assays/ImmunoCAP-Tryptase/

�bending:

M�ling � tryptasa � bl��i getur veri� gagnleg vi� greiningu ofn�mislosts /

br��aofn�mi

s (anaphylaxis)

og mastocytosis

. Vi� br��aofn�missvar r�sast mastfrumur og basophilar �egar IgE � yfirbor�i �essara fruma krosstengjast. Vi� �a� losna �mis efni �r frumunum, og er tryptasi eitt �eirra.

Tryptasi finnst n�r eing�ngu � mastfrumum og � litlu magni einnig � basophilum. M�ling tryptasa er �v� s�rstakleg hj�lpleg �egar vafi leikur � hvort mastfrumur�sing hafur �tt s�r sta�.

S� um mikla r�singu a� r��a, einkum me� ofsakl��a, ofsabj�g og bl��r�stingsfalli, losnar miki� af �essum efnum.

Magn tryptasa byrjar a� h�kka um 15 m�n�tum eftir a� kast hefst og n�r h�marki eftir 1-2 klukkustundir. Tryptasi helst h�kka�ur � 4-6 klukkustundir. M�lt er me� �v� a� s�ni s� teki� innan tveggja t�ma fr� �v� a� kast hefst ef �ess er nokkur kostur.

M�lt er me� a� tryptasagildum s� fylgt eftir me� annarri m�lingu �egar ofn�misvi�brag�i� er �rugglega gengi� yfir, til d�mis eftir 1–2 s�larhringa. �essi seinni m�ling getur veri� mikilv�g til a� greina j�kv�tt pr�f fr� kr�n�skt h�um tryptasagildum sem ekki tengjast br��aofn�mi. Einnig getur grunngildi� legi� mj�g l�gt og veri� enn innan vi�mi�unargildis ��tt �a� margfaldist vegna ofn�misvi�brag�a.

Mastfrumur�sing er sta�fest ef�breytingin � Tryptasa yfir grunngildi einstaklingsins� er ≥ 20% + 2 �g/l.��
Form�la: Δ- tryptase�≥ 20% af grunngildi einstaklingsins + 2 �g/l.

Hj� ungb�rnum er e�lilegt gildi � Tryptasa l�gra en hj� eldri b�rnum og fullor�num. Hj� b�rnum undir 3 m�na�a sem ekki eru me� ofn�mi liggur vi�mi�unargildi� um 6.1 + 3.5 en hj� b�rnum � sama aldri me� ofnn�mi er vi�mi�unargildi um 14.3 + 10.2 �g/l. Gildi� l�kkar sm�m saman � fyrsta �rinu og um 9-10 m�na�a aldur er �a� komi� ��3,9 + 1.8 �g/l.

A�fer�: Fl�rskinsm�ling (FEIA) ger� � ImmunoCAP 250 t�ki fr� Phadia/Thermo Fisher.

Ni�urst��ur: eru skr��ar � ranns�knarstofuforriti� GLIMS og rafr�nar ni�urst��ur ranns�kna eru a�gengilegar � Heilsug�tt � gegnum Cyberlab kerfi�.

Vi�mi�unargildi: E�lileg gildi fyrir tryptasa � bl��i eru <12 �g/l.

Svart�mi: M�lingar eru ger�ar 1 sinni � viku.

S�ni - Serum (0,5 ml) (einnig m� nota EDTA plasma).
Bl��t�kuglas fyrir heilbl��/sermi rau�ur tappi me� geli (gul mi�ja) e�a �n gels

Sending og geymsla:

Ef ekki er h�gt a� senda s�ni� strax er betra a� frysta sermi� (-20�C) og senda s��ar.

Heimildir

Metcalfe DD. Regulation of normal and neoplastic human mast cell development in mastocytosis . Transactions of the American Clinical and Climatilogical Association. 2005; 116:1285-203.

Simons FE, Ardusso LR, Dimov V et.al . World Allergy Organization Anaphylaxis Guidelines: 2013 update of the evidence base. Int Arch Allergy Immunol . 2013;162(3):193-204.

Fellipr�f

Heiti ranns�knar:

Fellipr�f (IgG m�tefni)

P�ntun:

e�a

Ver�:

Sj�

�bending:

Fellipr�f eru notu� til greiningar � fl�ttuofn�mi � loftvegum af v�ldum IgG m�tefna. Sem d�mi m� nefna sj�kd�m eins og farmer’s lung, �ar sem actinomycetes (Micropolyspora faeni) � heyi veldur granulomatous interstitial lungnasj�kd�mi (extrinsic allergic alveolitis). Hj� n�mum einstaklingi koma einkenni (hiti, h�sti, m��i, slappleiki) gjarnan fram 6 - 8 klst eftir a� vi�komandi var �tsettur fyrir myglu�u heyi og hverfa gjarnan 24 - 48 klst eftir a� �tsetningu l�kur. Einkenni hverfa venjulega � 1 - 2 s�lahringum eftir a� �tsetningu l�kur. Einnig fylgir oft hypergammaglobulinemia.

Pr�fa� er fyrir eftirfarandi m�tefnav�kum:
Micropolyspora faeni
Candida albicans og Candida parapsilosis
Aspergillus fumigatus
P�fagaukum
D�fum
H�nsnum

Auk ofangreindra ofn�misvaka er h�gt a� panta m�lingar � ��rum ofn�misv�kum sem m�ldir eru erlendis.

A�fer�: Andstreymisrafdr�ttur (Countercurrent immunoelectrophoresis).

Ni�urst��ur eru skr��ar � ranns�knarstofuforriti� GLIMS og rafr�nar ni�urst��ur ranns�kna eru a�gengilegar � Heilsug�tt � gegnum Cyberlab kerfi�.

Vi�mi�unargildi: E�lilegt pr�f er neikv�tt.

Svart�mi: M�lingar eru ger�ar 2 sinnum � m�nu�i.

S�ni - Serum (0,5 ml)
Bl��t�kuglas fyrir heilbl��/sermi rau�ur tappi me� geli (gul mi�ja) e�a �n gels

Sending og geymsla: