Almennt
Verð: Sjá Gjaldskrá
Grunnatriði rannsóknar: Karbamazepín er lyf sem einkum er notað til meðhöndlunar á flogaveiki. Lyfið frásogast hægt, en svo að segja að fullu, frá meltingarvegi og hámarksþéttni í sermi næst eftir 4-8 klst frá inntöku. Dreifingarrúmmál er að meðaltali 1,4 L/kg og lyfið er um 75% próteinbundið. Helsta niðurbrotsferli lyfsins er hvatað af CYP 3A4 í lifur og myndast virkt umbrotsefni, karbamazepín-10,11-epoxíð, sem síðan umbrotnar frekar og er skilið út með þvagi, aðalega á formi glúkúróníð samtengdra niðurbrotsefna. Karbamazepín hvatar eigið niðurbrot með því að virkja CYP kerfið, helmingunartími lyfsins er því lengri í upphafi meðferðar (u.þ.b. 30 klst) heldur en við langtímameðferð (u.þ.b. 15 klst). Helmingunartími karbamazepíns er styttri hjá börnum en fullorðnum. Mörg lyf ýmist auka eða minnka virkni karbamazepíns með því að virkja eða hamla niðurbrotsenzím. Helmingunartími virka niðurbrotsefnisins, karbamazepín-10,11-epoxíð, er 6 klst. Við upphaf meðferðar tekur það s-karbamazepin 2-4 vikur að ná jafnvægi en eftir breytingar á skömmtum við langvarandi meðferð tekur það aðeins 3-5 daga. Einkenni eitrunar af völdum karbamazepíns eru m.a. ósamhæfðar hreyfingar, tormæli, svimi, tvísýni, skert meðvitund og meðvitundarleysi.
Helstu ábendingar: Meðferðareftirlit og til að greina karbamazepín eitranir.
Sýnataka, sending og geymsla
Sýnataka: Við meðferðareftirlit skal safna sýni rétt fyrir venjulegan lyfjatökutíma. Sýni skal ekki tekið fyrr en jafnvægi er komið á lyfjastyrkinn í blóði sem er eftir 5 helmingunartíma lyfsins (á bæði við í upphafi lyfjameðferðar og eins eftir breytingar á skömmtum).
Gerð og magn sýnis: Sermi, 0,5 ml. Sýni tekið í serum glas með rauðum tappa án gels (svört miðja) 
.
Litakóði samkvæmt Greiner.
Geymsla: Sýni geymist í 7 daga í kæli og í 4 vikur í frysti.
Framkvæmd: Mæling er gerð allan sólarhringinn, alla daga vikunnar.
Meðferðarmörk
Meðferðarmörk: 17-51 µmól/L.
Eitrunarmörk: > 63 µmól/L.
Niðurstöður
Truflandi efni: Gel í blóðtökuglasi getur valdið falskri lækkun á styrk lyfs í blóðsýni með því að draga lyfið í sig. Þessi lækkun getur verið klínískt marktæk, háð rúmmáli sýnis og þeim tíma sem sýnið er geymt í glasinu.
Túlkun Meðferðarmörk miðast við lággildi (e. trough levels). Eitrunareinkenni geta komið fram þótt sermisstyrkur karbamazepíns liggi innan viðmiðunarmarka og á þetta sérstaklega við um sjúklinga sem jafnframt eru meðhöndlaðir með öðrum flogaveikilyfjum og hjá sjúklingum með lága próteinbindingu.
Heimildir
Carbamazepine, CARB4 Cobas, 2021-09, V-2, Roche Diagnostics.
Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. Sixth Edition. Elsevier Saunders, 2017.