Lei�beiningar Rkl�n-038 2.02.01.01 �tg. 10.0 �tg.dagur 01/05/2024

2.02.01.01 B12 (K�balm�n)

Almennt
Ver�: Sj� Gjaldskr�
Grunnatri�i ranns�knar: B12 v�tam�n (k�balam�n) gegnir hlutverki sem k�ens�m vi� tv� efnahv�rf � mannsl�kamanum, 1) umbreytingu � met�lmal�n�l-CoA � succin�l-CoA, hvata� af met�lmal�n�l-CoA syntasa og 2) umbreytingu � h�m�cysteini � met��n�n, hvata� af met��n�n syntasa. Vi� skort � v�tam�n B12 h�kka �v� methylmal�nat og h�m�cystein. Skortur � v�tam�ni B12 veldur truflun � DNA myndun. Skortur � v�tam�ni B12 veldur �v� a� frumur skipta s�r h�gar og � vef �ar sem frumur skipta s�r hratt, ver�a frumur st�rar og me� ��roska�an frumukjarna. Kl�n�sk einkenni skorts � B12 v�tam�ni koma fram � bl��i, meltingarvegi og taugakerfi. B12 v�tam�n f�st �r f��u �r d�rar�kinu og v�ntun vegna �n�grar innt�ku er sjaldg�f. Algengasta ors�k B12 skorts er pernicious anemia, sj�lfsofn�missj�kd�mur �ar sem v�ntun ver�ur � intrinsic factor sem er nau�synlegur fyrir fr�sog B12 v�tam�ns fr� ��rmum. Birg�ir af B12 v�tam�ni sem duga til 3-6 �ra eru geymdar � lifrinni og B12 skortur er �v� lengi a� �r�ast.
Helstu �bendingar: Bl��leysi (megal�blast�sk anem�a). Einkenni fr� taugakerfi sem samr�mast B12 skorti. Aum og rau� tunga (glossitis) og �nnur �lj�s einkenni fr� munnholi.

S�nataka, sending, geymsla og hven�r m�ling er ger�

S�nataka, sending, geymsla og hven�r m�ling er ger�
Ger� og magn s�nis: S�ni teki� � lith�um hepar�n glas me� gr�num tappa me� geli (gul mi�ja)

. Litak��i samkv�mt Greiner.
Geymsla: Geymist � 2 daga � k�li og � 2 m�nu�i fryst. Verja �arf s�ni fyrir lj�si.
M�ling er ger� allan s�larhringinn alla daga.

Vi�mi�unarm�rk

Vi�mi�unarm�rk
210-800 pm�l/L.

Ni�urst��ur

Ni�urst��ur
Truflandi efni: B��t�n (B7 v�tam�n) � h�um styrk getur valdi� truflun, falskri h�kkun, B12 a�fer�inni sem veri� er a� nota � Landsp�tala (Cobas Roche). Hj� sj�klingum � h�um b��t�n sk�mmtum (>5mg/dag) �urfa a� l��a a.m.k. 8 klst fr� s��asta b��t�n skammti �ar til bl��s�ni er teki�. �a� sama gildir um fj�lv�tam�n og b�tiefni sem innihalda b��t�n (fj�lv�tam�n og b�tiefni fyrir h�r, h�� og neglur innihalda oft miki� b��t�n).

T�lkun
H�kkun: Eftir me�h�ndlun me� B12 v�tam�ni. Vi� �msa bl��sj�kd�ma t. d. hv�tbl��i (CML) og polycythemia vera. Vi� skemmd � lifur getur v�tam�n B12 losna� �r birg�um � lifur.
L�kkun: Pernicious anemia. Truflun � fr�sogi B12 fr� meltingarvegi af ��rum ors�kum, t.d. magab�lgur, sj�kd�mar � sm�girni e�a eftir skur�a�ger�ir �ar sem magi e�a sm�girni hafa veri� fjarl�g� a� hluta. Hj� gr�nmetis�tum sem snei�a alveg hj� matv�lum �r d�rar�kinu.

Heimildir

Heimildir
Uppl�singable�ill Vitamin B12, 2017-04, V 2.0 Roche Diagnostics, 2017
Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. Fifth Edition. Elsevier Saunders, 2012
Laurell Klinisk Kemi i Praktisk Medicin, n�unda �tg�fa. Studentlitteratur. 2012

2.02.01.01 B12 (K�balm�n)

Ritstj�rn

Sam�ykkjendur

�byrg�arma�ur

�tgefandi